Όσοι πιστεύετε ότι ο τίτλος που μόλις διαβάσατε είναι μια σύγχρονη εκδοχή του “Φάντη με το ρετσινόλαδο” (το αυθαίρετο πάντρεμα άσχετων εννοιών), μοιράζεστε, κατά πάσα πιθανότητα, δύο κοινά χαρακτηριστικά: ανήκετε στις γενιές που αναγνωρίζουν το νόημά της (μετά τα τελευταία -άντα έως μέχρι πολύ βαθιά στα -ήντα) και ανησυχείτε. Ανησυχείτε για τον “Θαυμαστό, καινούργιο κόσμο” που φέρνει το τρίπτυχο της νέας ψηφιακής πραγματικότητας: “Τεχνητή Νοημοσύνη”, “Machine Learning” (Μηχανική Μάθηση) και “Big Data” (Μαζικά Δεδομένα) στη ζωή μας.
Και δεν έχετε άδικο.
Στην τελευταία, πολυβραβευμένη του ταινία “Παράσιτα”, ο σκηνοθέτης Μπονγκ Τζουν Χο αφηγείται ένα δυστοπικό, κοντινό μέλλον όπου ο μόχθος των ανθρώπων αποτιμάται λιγότερο κι από το κόστος λειτουργίας των μηχανών· έτσι ώστε να συμφέρει περισσότερο η ανάθεση του διπλώματος κουτιών πίτσας σε ανθρώπινα όντα με ευφυΐα, ευρηματικότητα και επαγγελματικά προσόντα απ’ ό,τι σε έναν ιμάντα παραγωγής με δέκα γρανάζια και πέντε έμβολα. Αυτό το μέλλον γίνεται ολοένα και περισσότερο πιθανό. “Οχι επειδή δεν είμαστε αρκετά έξυπνοι για να το αποτρέψουμε αλλά επειδή πιστεύουμε ότι είμαστε τόσο έξυπνοι που δεν θα μας επιβληθεί” – όπως σημείωσε σε μια πρόσφατη ομιλία του ένας διάσημος μελλοντολόγος.
Η τεχνητή νοημοσύνη, η μηχανική μάθηση και η μαζική διαχείριση των δεδομένων που χαρτογραφούν όχι μόνο τα προσωπικά μας στοιχεία αλλά και τις μελλοντικές μας επιθυμίες -στην κατανάλωση, τη διάδραση με άλλα ανθρώπινα όντα, τη συμμετοχή μας στην παραγωγή- θέτουν ήδη τεράστια διλήμματα για όσους έχουν τον τρόπο να τα αφουγκραστούν. Η Τέταρτη Τεχνολογική Επανάσταση έχει αλλάξει ήδη τον κόσμο:
Δυσοίωνο μέλλον
Το παγκόσμιο πρότυπο ευημερίας που υποσχέθηκε η Σοσιαλδημοκρατία, ο κόσμος της δικής μας ενηλικίωσης, είναι νεκρό. Η μεσαία τάξη, που θεωρήθηκε πυλώνας του, συρρικνώνεται διαρκώς. Η εργατική τάξη βρίσκεται σε ακόμα χειρότερη μοίρα, εκτοπιζόμενη από την αυτοματοποίηση, τις φτηνές αγορές ανθρώπινου δυναμικού και την περιθωριοποίησή της από την πρόσβαση στα δημόσια αγαθά της Παιδείας, της Υγείας και της Πρόνοιας. Για όσους ανήκουν στη “Γενιά Ζ” (γεννημένοι λίγο πριν και λίγο μετά από το συμβολικό 2000) το μέλλον θα είναι βάναυσα ασπρόμαυρο: Αν δεν ανήκουν στην ελίτ, θα φυτοζωούν στο περιθώριο μιας νέας προλεταριακής τάξης με μηδενικά δικαιώματα.
Οι ανειδίκευτοι εργάτες του τριτογενούς παραγωγικού τομέα σαρώνονται και η εργατώρα τους απαξιώνεται σταθερά. Κατά πόδας τούς ακολουθούν και οι άνθρωποι που διαθέτουν ειδικές δεξιότητες, παιδεία, εργασιακή πείρα. Στην ακαδημαϊκή Ευρώπη της κουλτούρας, της ανώτερης μόρφωσης και του πνευματικού πολιτισμού, οι “εργαζόμενοι του λευκού κολάρου” (καθηγητές πανεπιστημίων, μάνατζερς, διοικητές, άνθρωποι αποστασιοποιημένοι εντελώς από τη χειρωνακτική εργασία) αμείβονται ήδη με μισθούς του “μπλε κολάρου”. Και η αγοραστική τους δύναμη υποχωρεί σταθερά, χωρίς καμία ένδειξη αναστροφής.
Ακόμα και το ίδιο το κεφάλαιο αλλάζει υφή και χέρια. Οι αμύθητα πλούσιοι του πλανήτη γίνονται πλουσιότεροι – και λιγότεροι. Η τάση που παρατηρείται είναι πως η άρχουσα τάξη που κρατούσε “τα κλειδιά του εργοστασίου” αντικαθίσταται ραγδαία από μια ολιγομελή κλίκα που, αντί για κλειδιά, έχει στα χέρια της τα passwords των δεδομένων μας…
Πέρα από τα ηθικά διλήμματα που τίθενται με την αναπόφευκτη αντικατάσταση πολλών ανθρώπινων επιλογών από μηχανές ασύλληπτης υπολογιστικής ισχύος (ο όρος “έξυπνες” ας παραμείνει για λίγο ακόμα κατοχυρωμένος στην ανθρώπινη υπόσταση), τα ζητήματα που προκύπτουν από τη νέα πραγματικότητα και αφορούν το μέλλον της εργασίας δεν παίρνουν αναβολή.
Να μην μεταμορφωθεί η ευλογία σε κατάρα
Η σύγχρονη Αριστερά, χωρίς τεχνοφοβικές υστερίες ή τεχνολαγνικές εμμονές, έχει υποχρέωση να μελετήσει τις προοπτικές αυτής της ψηφιακής ανατροπής και να απαντήσει τεκμηριωμένα απέναντι στα συγκεκριμένα ερωτήματα που ανακύπτουν:
Πώς θα προστατευθούμε από την υπερσυγκέντρωση των δεδομένων που σκιαγραφούν κάθε πτυχή της ζωής μας σε ένα hub εξουσίας; Πώς θα την αποτρέψουμε;
Πώς θα εξασφαλίσουμε την ευημερία των ανθρώπων σε ένα περιβάλλον που διαψεύδει καθημερινά τη μεγάλη υπόσχεση της βιομηχανικής επανάστασης “τώρα οι μηχανές θα δουλεύουν και οι άνθρωποι θα φιλοσοφούν” και όλων των updates της, που ακολούθησαν;
Πώς θα διαμορφώσουμε τις νέες εργασιακές σχέσεις σε ένα περιβάλλον όπου το νέο “νόμισμα” δεν είναι πια ούτε η εργατώρα αλλά ούτε και η επαγγελματική επιδεξιότητα;
Πώς θα απεμπολήσουμε την τυραννία των δεδομένων, χωρίς να απαρνηθούμε την ευεργετικότητα της τεχνολογίας και της επιστήμης;
Με άλλα λόγια, πώς δεν θα αφήσουμε μια ευλογία να μεταμορφωθεί σε κατάρα; Αυτό είναι κάτι που πρέπει να το ανακαλύψουμε, μαζί.
Πηγη: Αυγή