Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου
Βουλευτής, Τομεάρχης Εργασίας της Κ.Ο. ΣΥ.ΡΙΖ.Α.-Προοδευτική Συμμαχία
Η τηλεργασία μπήκε πια στη ζωή μας με αναγκαστικό τρόπο λόγω της πανδημίας και χωρίς ανάλογη προετοιμασία από τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους. Εκ των πραγμάτων δημιουργεί νέα δεδομένα, αλλά και προβληματισμό. Η τηλεργασία είναι μια εικόνα από το μέλλον και δεν πρέπει να την προσεγγίζουμε με φόβο και προκατάληψη.
*Χρειάζεται όμως να αναλύσουμε πως επιδρά στην οικονομία και στην εργασία στο νέο οικονομικό, τεχνολογικό και κοινωνικό περιβάλλον που διαμορφώνεται.
*Χρειάζεται να αναδείξουμε συγκεκριμένες προτάσεις, προκειμένου η μεγάλη αυτή αλλαγή να μην λειτουργήσει εις βάρος των εργαζομένων, των μισθών και των δικαιωμάτων τους.
Aυτή είναι μία συζήτηση που γίνεται σήμερα σε ολόκληρη την Ευρώπη και στον κόσμο. Γι ‘αυτό εμπλουτίζει τη συζήτηση μας για την τηλεργασία τόσο η Ευρωπαϊκή εμπειρία και οι αντίστοιχες πρωτοβουλίες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που μας μεταφέρει ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ Προοδευτική Συμμαχία Κώστας Αρβανίτης, όσο και η σημαντική και συστηματική επεξεργασία που γίνεται από τα τμήματα εργατικής, ψηφιακής, και φεμινιστικής πολιτικής/φύλου του κόμματος.
Τέσσερα κρίσιμα ζητήματα:
1ον Τους τελευταίους μήνες στη χώρα μας το 50% των εργαζομένων βρίσκονται σε υποχρεωτικό καθεστώς τηλεργασίας, χωρίς κανένα πλαίσιο, χωρίς κανόνες για το ωράριο τους, το δικαίωμα αποσύνδεσης, κανένα έλεγχο, και πολλές φορές με έλλειψη του αναγκαίου εξοπλισμού. Να επισημάνουμε ότι με ΠΝΠ ανεστάλη η σχετική πρόβλεψη της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας (ΕΓΣΣΕ 2006/7, άρθρο 2 του Β’παραρτήματος). Παρότι εδώ και μήνες ο Υπουργός Έργασίας ισχυρίζεται ότι έχει έτοιμο το σχετικό θεσμικό πλαίσιο δεν το φέρνει στη Βουλή. Προφανώς είναι συνειδητή επιλογή εν μέσω lockdown, προκειμένου για να μην επιβαρυνθούν κύριως οι μεγάλες επιχειρήσεις, εις βάρος πάντα των εργαζομένων. Συστηματικά στη Βουλή από την αρχή της πανδημίας ζητάμε να θεσμοθετηθούν άμεσα κανόνες που να διέπουν την τηλεργασία!
2ον Ενόψει του νέου αντεργατικού νόμου που έχει ανακοινωθεί από την κυβέρνηση, που θα πλήξει το ωράριο, θα επιβάλλει απλήρωτες υπερωρίες και θα καταλύσει τα συνδικαλιστικά διακαιώματα (ν1264/82), η επέκταση της τηλεργασίας δεν μπορεί να γίνει όχημα για μετατροπή συμβάσεων, ελαστική και φθηνή εργασία και ενίσχυση του διευθυντικού δικαιώματος.
Πρέπει να διασφαλιστεί το θεσμικό πλαίσιο που ρυθμίζει την τηλεργασία: μισθωτή εργασία από απόσταση, σεβασμός στις συμβάσεις εργασίας των εργαζομένων και απαγόρευση της μετατροπής τους, αμοιβαία συναίνεση εργοδσίας και εργαζομένου, δικαίωμα στην αποσύνδεση και διασφάλιση του ωραρίου εργασίας, αναβάθμιση του ΣΕΠΕ και διασφάλιση ελέγχου τήρησης των κανόνου που την διέπουν, κάλυψη λειτουργικών εξόδων εργαζομένων και αντίστοιχες προβλέψεις για το καθεστώς της τηλεργασίας στις συλλογικές συμβάσεις εργασίας.
3ον Η πανδημία αφενός επιταχύνει τον ψηφιακό μετασχηματισμό σε όλες τις πτυχές της οικονομικής και κοινωνικής λειτουργίας και αφετέρου αξιοποιείται από νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις, όπως της ΝΔ, ως πρόσχημα πλήρους απορρύθμισης και ελαστικοποίησης της αγοράς εργασίας και του ωραρίου εργασίας, επίθεσης στα εργατικά και συνδικαλιστικά δικαιώματα και μείωσης των μισθών. Είναι ενδεικτικό των προθέσεων ότι στο σχέδιο που υπέβαλε η κυβέρνηση της ΝΔ στην ΕΕ για το Ταμείο Ανάκαμψης η τηλεργασία θεωρείται ελαστική εργασία!
Χρειάζεται συνεπώς να δούμε την τηλεργασία σε σχέση με τις συνολικές αλλαγές που επιφέρει η 4η βιομηχανική επανάσταση, τις νέες ανισότητες που δημιουργούνται, αλλά και τις δυνατότητες που ανοίγονται, όπως η διεκδίκηση σε νέα βάση του πάγιου αιτήματος του 35ωρου χωρίς μείωση αποδοχών, στο πλαίσιο της συνολικής μας προγραμματικής πρότασης για ένα νέο παραγωγικό πρότυπο που θεωρεί την εργασία παραγωγική δύναμη και την κοινωνική πολιτική αναπτυξιακό παράγοντα.
4ον Ο αγώνας μας για το μέλλον της εργασίας, των κοινωνικών δικαιωμάτων για να είναι αποτελεσματικός πρέπει να γίνεται τόσο στη χώρα μας όσο και στην Ευρώπη, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στα Ευρωπαϊκά Συνδικάτα, με όλες τις αριστερές και προοδευτικές δυνάμεις για μια νέα Ευρωπαϊκή κοινωνική-περιβαλλοντική συμφωνία. Αυτό εκφράστηκε και στη συζήτηση που έγινε στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Forum της Αριστεράς, των Πρασίνων και των Προοδευτικών δυνάμεων.
Ο κόσμος μας αλλάζει με ραγδαίους ρυθμούς εξαιτίας του ψηφιακού και τεχνολογικού μετασχηματισμού και των οικονομικών και κοινωνικών συνεπειών του, της κλιματικής αλλαγής, των γεωπολιτικών ανακατατάξεων και της διεύρυνσης των ανισοτήτων. Σε παγκόσμιο επίπεδο αναπτύσσεται ισχυρό το αίτημα μιας δίκαιης και δημοκρατικής αναδιανομής του πλούτου και της εξουσίας που συγκεντρώνεται σε όλο και λιγότερα χέρια.
Το ζήτημα είναι ποιοι θα ορίσουν και σε ποια κατεύθυνση τις αλλαγές που συντελούνται. Θα τις υπαγορεύσουν τα εξωθεσμικά οικονομικά συμφερόντα ερήμην των λαών ή θα είναι αποτέλεσμα ενός δημοκρατικού κοινωνικού μετασχηματισμού;
Η απάντηση της Αριστεράς είναι σαφής με πυξίδα τις θεμελιώδεις αρχές της ισότητας, της κοινωνικής απελευθέρωσης και δικαιοσύνης, της δημοκρατίας, καθώς και της περιβαλλοντικής αντίληψης και προστασίας. Το πλαίσιο και τους κανόνες που θα οργανωθεί η οικονομία και η κοινωνία του μέλλοντος πρέπει να ορίσουν οι λαοί, η δημοκρατικά εκφρασμένη λαϊκή κυριαρχία και τα κοινωνικά κινήματα με γνώμονα τα συμφέροντα των πολλών.
Κώστας Αρβανίτης
Ευρωβουλευτής ΣΥΡΙΖΑ – The Left, μέλος της επιτροπής EMPL του Ευρωκοινοβουλίου για τα εργασιακά
Γεια σας και καλωσήλθατε στην πρώτη από μια σειρά εκδηλώσεων που έχουν στόχο, όχι μόνο να εξερευνήσουν το πεδίο της τηλεργασίας στην Κόβιντ και μετά-Κόβιντ εποχή…
Αλλά και να αρθρώσουν τον λόγο της Αριστεράς, στη νέα, αναπόδραστη, πραγματικότητα που αλλάζει όλα όσα ξέρουμε: για την απασχόληση, τις σχέσεις εργαζόμενου και εργοδότη, τον ρόλο των μέσων παραγωγής, τους κώδικες επικοινωνίας μεταξύ κεφαλαίου και εργατικής δύναμης.
“Η παραγωγή πάρα πολλών χρήσιμων “πραγμάτων” γεννάει πάρα πολλούς περιττούς ανθρώπους”.
Ο Μαρξ το είπε αυτό. 176 χρόνια πριν. Στο έργο του “Οι ανθρώπινες ανάγκες και ο καταμερισμός της εργασίας, υπό την κυριαρχία της ατομικής ιδιοκτησίας”.
Και είναι ένα από τα “τσιτάτα” του που επαναλαμβάνεται συχνά, από εκείνους που πιστεύουν (ή θέλουν να μας κάνουν να πιστέψουμε) ότι ο Σοσιαλισμός ήταν εξ αρχής τεχνοφοβικός, οπισθοδρομικός, μια σχεδόν παλαιοημερολογίτικη “συντηρητικούρα” που τρέμει την εξέλιξη.
Βέβαια, αυτή είναι μια απλή, χοντροκομμένη προπαγάνδα· η απομόνωση μιας φράσης έξω από το περιεχόμενο μιας ολοκληρωμένης ιδεολογικής τοποθέτησης. Γιατί όλοι ξέρουν ότι ο Μαρξ μιλούσε – προσέξτε! – πάνω από ενάμισι αιώνα πριν! για τα τεράστια προβλήματα που δημιουργούνται σε μια κοινωνία, όταν η παραγωγή και ο επιμερισμός της εργασίας οργανώνονται με μοναδικό στόχο την αύξηση του κεφαλαίου.
Τι έχει αλλάξει από τότε μέχρι σήμερα στις κοινωνίες που ζούμε; Τι σημαίνει “τηλεργασία”, “έξυπνη εργασία”, “αντικατάσταση του ανθρώπινου δυναμικού από την Τεχνητή Νοημοσύνη”, “το ίντερνετ των πραγμάτων”, και όλη αυτή η ορολογία που περιγράφει τη διείσδυση της τεχνολογίας στην παραγωγική διαδικασία;
Και πρόκειται μόνο για διείσδυση; Ή για εισβολή;
Ποιοι αποφασίζουν για την επόμενη μέρα της εργασίας; Με ποια κριτήρια;
Ποια είναι τα νέα εργαλεία της δουλειάς μας και ποιοι τα ελέγχουν; Με ποιο σκοπό;
Σε τι είδους μεταλλάξεις υποβάλλεται, αυτή τη στιγμή που μιλάμε, η μισθωτή εργασία;
Πώς διασφαλίζονται οι θέσεις της;
Πώς εξασφαλίζονται τα δικαιώματα των εργαζόμενων;
Πώς προφυλάσσονται τα προσωπικά τους δεδομένα;
Πώς κατοχυρώνεται η δυνατότητα τους να εργάζονται, με τις νέες συνθήκες, από το σπίτι τους; Ποιος φροντίζει για την προσβασιμότητα τους; Ποιος την πληρώνει;
Πώς προστατεύεται η ψυχοσυναισθηματική τους ισορροπία; Οι σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας τους; Με τον κοινωνικό τους κύκλο; Με τους συναδέλφους και τους προϊσταμένους τους;
Πού θα βρίσκεται αυτό το περίφημο “μάτι του εργοδότη”; Πάνω από το κεφάλι τους; Απέναντι τους, μέσα από την οθόνη του υπολογιστή;
Πώς θα “αξιολογείται” η παραγωγικότητα; Από έναν αλγόριθμο, όπως ήδη προωθεί η Microsoft;
Ποιος θα θωρακίσει το δικαίωμα τους στην αποσύνδεση; Θα γίνουμε όλοι “εργαζόμενοι πλήρους απασχόλησης” όπου ο όρος δε θα σημαίνει πλέον την πλήρη γκάμα δικαιωμάτων (ασφάλεια, περίθαλψη, αξιοπρεπή αμοιβή) αλλά την υποχρέωση να είμαστε “παρόντες” 24 ώρες το 24ωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα, σε απόσταση μιας κλήσης στο κινητό;
Τι συμβαίνει με την υπόσχεση της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, για “περισσότερες νέες δουλειές απ’ όσες χάνονται”;
Ποια είναι, τέλος πάντων, αυτή η νεοφιλελεύθερη αντίληψη του “μοντέρνου”;
Τη θέλουμε; Μας ωφελεί ως κοινωνία;
Όλα αυτά τα “πολύ χρήσιμα πράγματα”, που έλεγε κι ο Μαρξ, πόση ευτυχία μπορούν να φέρουν σε ανθρώπους που εξοστρακίζονται από την παραγωγική κοινωνία;
Παρακολουθώ πολύ στενά, και, δε σας το κρύβω, με κάποια ανησυχία για τους αδέξιους χειρισμούς που βλέπω σε επίπεδο κυβερνήσεων, θεσμικών οργάνων, της περίφημης “ελεύθερης αγοράς”, και βλέπω ότι, μέχρι τώρα, ένα πολωτικό φαινόμενο κυριαρχεί:
Από τη μία έχουμε τους ζηλωτές της τεχνολογίας. Εκείνους που πιστεύουν τυφλά στο δόγμα “η τεχνολογία και η επιστήμη θα τα λύσουν όλα”. Μπορεί να περάσουμε μια περίοδο “αναταραχής”, “προσαρμογής”, αλλά θα τα λύσουν!
Από την άλλη, έχουμε τους Λουδίτες. Τους νοσταλγούς ενός παρελθόντος, (τι να σας πω, μόνο με ψυχολογικούς όρους μπορεί κανείς να τους εξετάσει…) που έφυγε. Ανεπιστρεπτί. Χωρίς καμία πιθανότητα επιστροφής. Εκείνους που θέλουν να σώσουν το επάγγελμα του σαγματοποιού ενώ δεν έχουμε πια γαϊδούρια για να σαμαρώσουμε…
Και σκέφτομαι ότι αυτή είναι η μεγάλη ευκαιρία της Αριστεράς. Της Αριστεράς που μελετάει. Που ερευνά συστηματικά. Που βάζει στο μικροσκόπιο όλες τις πτυχές αυτού του πολυπαραγοντικού ζητήματος. Που ιχνηλατεί τις αιτίες, την προέλευση, τις επιδιώξεις των πρωταγωνιστών του.
Της Αριστεράς που δε φοβάται την τεχνολογία. Που καλοδέχεται όλες τις “επαναστάσεις” – βιομηχανικές και “άλλες”.
Της Αριστεράς που προχωράει πολύ πιο πέρα από τη διάγνωση. Που έχει προτάσεις. Ή μάλλον, όχι “προτάσεις”. Λύσεις. Και έχει λύσεις γιατί είναι η μόνη ιδεολογία, πολιτική πεποίθηση – αλλά και επιστημονική σκέψη! – που ξέρει ακριβώς ποιο είναι το πρόβλημα. Είτε πρόκειται για την τρίτη, είτε για την τέταρτη, είτε για την επόμενη τεχνολογική, ριζική μεταβολή της ζωής μας.
Τι χρειαζόμαστε πρώτα απ’ όλα;
Να διαχωρίσουμε την έννοια της “απομακρυσμένης εργασίας” από τις νέες μορφές εργασίας στο ψηφιακό περιβάλλον.
Να μιλήσουμε για να συνδικαλιστικά δικαιώματα του τηλεργαζόμενου. Και τις νέες συνδικαλιστικές πλατφόρμες.
Να μιλήσουμε ανοιχτά για το ωράριο εργασίας. Όχι μόνο για τη “μη διεύρυνση του” αλλά για τον περιορισμό του.
Να εξασφαλίσουμε την πρόσβαση όλων στις νέες, ψηφιακές δεξιότητες. Με επιδοτούμενο και στρατηγικά σχεδιασμένο πλάνο.
Να εισάγουμε την ιδέα των χώρων κοινωνικοποίησης – παράλληλα με την τηλεργασία. Οι άνθρωποι πάντα θα χρειάζονται ανθρώπους δίπλα τους, για να ξεδιπλώσουν τις αρετές και τα ταλέντα τους.
Αυτές τις λύσεις θα ξεκινήσουμε να ξεδιπλώνουμε σήμερα. Με την πολύτιμη συμμετοχή επιστημόνων και συνεργατών που δουλεύουν πάνω στα θέματα της τηλεργασίας και τα περιφερειακά ζητήματα που προκύπτουν, και με τη δική σας παρουσία και εμπλοκή, γιατί είναι καιρός να ξεκινήσουμε σωστά και να μπούμε όλοι σ’ αυτή την αναζήτησή του κοινού μας μέλλοντος. Γιατί – και αυτό δεν είναι δημοσιογραφική υπερβολή – μας αφορά, κυριολεκτικά, όλους. Τη γενιά μας. Και την επόμενη. Και όσες θα ακολουθήσουν…
Νίκος Παρασκευόπουλος
Ομότιμος Καθηγητής Ποινικού Δικαίου Α.Π.Θ., πρ. Υπουργός Δικαιοσύνης
Τεχνολογία, Τηλεργασία & Αριστερά
Τόσο στον 19ο αιώνα όσο και σήμερα η Αριστερά τάσσεται υπέρ της τεχνολογικής προόδου. Η «αριστερή» υποδοχή της τεχνολογίας ωστόσο είναι διαφορετική από αυτήν του νεοφιλελελευθερισμού: Τόσο το προσχηματικό δόγμα «επιστήμη για την επιστήμη», όσο και η άκρατη εκμετάλλευση των νέων τεχνολογιών από την αγορά, την βρίσκουν αντιμέτωπη. Η Αριστερά θέλει την τεχνολογία στην υπηρεσία της κοινωνίας και σε αρμονία με τη φύση, ακριβώς στην περίοδο όπου ο κόσμος εξοικειώνεται με τα ρομπότ και με την ιδέα της μελλοντικής κατασκευής ενός παγκόσμιου «Διαδικτύου όλων των πραγμάτων». Η θέση της Αριστεράς με δυό λόγια είναι τόσο εντός της νέας τεχνολογίας, όσο και εκτός αυτής, δηλαδή στο έμψυχο και φυσικό περιβάλλον.Στο θέμα μας: Η τηλεργασία όντως προβάλλει ως πρόκληση για τον κόσμο της εργασίας και την Αριστερά. Τί δείχνει η πρώτη ανάγνωση; Αναμφίβολα,η τεχνοκρατική ανάπτυξη και η εκμετάλλευσή της ωθούνται έτσι κι αλλιώς με συστημικά μέσα. Η Έκθεση Πισσαρίδη υπερθεματίζει απέναντι στον ψηφιακό και στον εργασιακό μετασχηματισμό, ενώ η χρηματοδότηση ειδικών καταρτίσεων από την Κομισιόν επίκειται. Οι ευέλικτες σχέσεις εργασίας (στην πραγματικότητα έργου), τα ελληνικά) «μπλοκάκια», τα «συμβόλαια μηδενικού χρόνου», συνυπάρχουν ως πραγματικότητα μαζί την καυτή ανάσα της ανεργίας. Ορολογία θρίλερ, αλλά περιγραφική. Στη σημερινή συγκυρία η Αριστερά δεν βάζει τρικλοποδιές στην εξέλιξη, αλλά είναι η μόνη που αγωνίζεται για μια τεχνολογία ανθρώπινη, εξισωτική και βιώσιμη.
Οι επιπτώσεις της τηλεργασίας στην οικογένεια, η υπερκόπωση, καθώς και τα συνδεόμενα με εργονομικά ζητήματα σωματικά ή τα ψυχολογικά προβλήματα, είναι ήδη όλα αισθητά. Αντικειμενικά, η συνθήκη της τηλεργασίας ωθεί στην σύγχυση οικίας και εργασίας, με τρόπο δραστικότερο του παλαιότερου μοντέλου του φασόν, δηλαδή της κατ΄οίκον και κατ’ αποκοπήν εργασίας. Σημαντικότερο όλων είναι όμως το πλήγμα στην κοινωνικότητα. Ο άνθρωπος στον ανοιχτό και εναλλασσόμενο χώρο εργασίας συναναστρέφεται, αλλάζει αέρα,κάνει φίλους, ερωτεύεται. Ως «υπεράνω», λόγω ηλικίας, σας το βεβαιώνω.
Εκτός από τις άμεσες βέβαια υπάρχουν και σοβαρές μακρόχρονες επιπτώσεις . Έρευνες από δεκαετίες ήδη έχουν δείξει ότι το περιβάλλον εντός του οποίου εγκαθίσταται μια πληροφορία στη μνήμη παίζει σημαντικό ρόλο για την προσοχή και για την ικανότητα ανάκλησης αργότερα. Η εναλλαγή του περιβάλλοντος οξύνει τη μνήμη. Όλοι πχ θυμόμαστε ό,τι έγινε ή μάθαμε προ ετών σε ένα ταξίδι, ενώ ξεχνούμε τι κάναμε χθες στο σπίτι. Η ακινησία δυσχεραίνει την απομνημόνευση, επομένως και την μάθηση. Τα διαλείμματα και το ωράριο σύνδεσης αποκτούν έτσι τόση σημασία για την εργασία, τη μάθηση και την ψυχική υγεία ,όση έχουν και στα σχολεία. Η επίπτωση αυτή μάλιστα δεν έχει μόνο γνωστικές – εγκεφαλικές επιδράσεις στον εργαζόμενο, αλλά επηρεάζει και την ποιότητα του παραγόμενου έργου. Δηλαδή τον εργοδότη.
Επίσης, σημαντικός περιορισμός ελευθερίας των τηλεργαζομένων προκύπτει με τη διαρκή έκθεση των προσωπικών τους δεδομένων στην ηλεκτρονική επιτήρηση. Μια εκμαιευμένη υπό το φόβο της ανεργίας συναίνεση για την προσβολή τους προφανώς δεν εναρμονίζεται με τη δημοκρατία και τις ελευθερίες της.
Ενώπιον της τηλεργασίας ο νεοφιλελευθερισμός τρίβει τα χέρια του. Την εμφανίζει σαν δουλειά άνετη, ευέλικτη, εύκολη. Στην πραγματικότητα τρίζει τα δόντια του: Ετοιμάζει προτάσεις για μειώσεις αποδοχών λόγω της -δήθεν- ευκολίας της τηλεργασίας και για επιβολή ειδικής φορολόγησης.
Αντίστροφα,μόνο η Αριστερά ενδιαφέρεται να αναδείξει τις αληθινές δυσκολίες. Εφόσον οι παραπάνω συνέπειες της τηλεργασίας τεκμηριώνονται , φαίνεται αναγκαία όχι μόνο η διατήρηση των εργασιακών κεκτημένων, αλλά και η καθιέρωση ενός νέου χρονικού πλαισίου εργασίας, καθώς και ειδικών κανόνων προστασίας των προσωπικών δεδομένων.
Είναι θετικό το γεγονός ότι οι επιπτώσεις στην ζωή των εργαζομένων έχουν ήδη παρατηρηθεί από ευρωπαϊκά όργανα και έχουν έγκαιρα ευαισθητοποιήσει για τη θέσπιση ενός νέου δικαιώματος στην αποσύνδεση. Η καθιέρωση και ο νομικός προσδιορισμός αυτού του δικαιώματος αποκτούν σήμερα σημασία ανάλογη με αυτήν της παλαιότερης καθιέρωσης του οκταώρου και της κατάκτησης ανθρώπινων συνθηκών εργασίας.
Από την Αριστερά εντέλει η ψηφιακή αποσύνδεση διεκδικείται ως δικλίδα για τη διατήρηση της ζωτικής ένταξης στην κοινωνία και στη φύση. Μόνον έτσι το νέο της τηλεργασίας θα είναι και οραματικό και προοδευτικό.
Άρις Καζάκος
Ομότιμος Καθηγητής Εργατικού Δικαίου Α.Π.Θ.
Κίνδυνοι και οφέλη από την τηλεργασία και έντεκα προτάσεις για την προστασία των τηλεργαζομένων
Ι. Η συνθήκη του καιρού μας
Στο πεδίο της εργασίας η πιο σκοτεινή και συγχρόνως καταστροφική συνθήκη του καιρού μας είναι, βέβαια, η ανεργία. Να θυμόμαστε ότι στον καπιταλισμό, άγριο ή καπιταλισμό κοινωνικού συμβολαίου, υπάρχει κάτι χειρότερο από το να σε εκμεταλλεύεται ο καπιταλιστής: το να μη σε εκμεταλλεύεται (Τζόαν Ρόμπινσον). Μετά την ανεργία ακολουθούν όλα τα άλλα: Η μαύρη ή υποδηλωμένη εργασία, η εκθετική αύξηση των επισφαλών (και όχι ευέλικτων) εργασιακών σχέσεων, η εργασία με «μπλοκάκι», το απεχθές εμπόριο εργαζομένων μέσω του δανεισμού τους, το ανεξέλεγκτο outsourcing και γενικά η εργολαβοποίηση, η αποδόμηση των συνδικαλιστικών ελευθεριών μετά από μια συστηματική και στοχευμένη πολεμική δεκαετιών από πολιτικές δυνάμεις και ΜΜΕ, η συνέχιση της πολιτική εσωτερικής υποτίμησης δια της μείωσης των μισθών με ακρωτηριασμό των ΣΣΕ και της διαιτησίας του ΟΜΕΔ…
ΙΙ. Οι κίνδυνοι και τα οφέλη από την τηλεργασία
Οι κίνδυνοι για τον εργαζόμενο από την τηλεργασία είναι ποικίλοι: κίνδυνος απώλειας της θέσης εργασίας / αντικατάσταση παλαιών με νέους περισσότερο εξοικειωμένους με την τεχνολογία και φθηνότερους εργαζομένους (με υποβόσκουσα την πάλη γενεών) (Austauschkuendigungen επί μετατροπής της κανονικής σε τηλεργασία), κίνδυνος μετάθεσης του κέντρου βάρους στον έλεγχο των αποτελεσμάτων της εργασίας και δι΄ αυτού κίνδυνος αύξησης του ρυθμού εργασίας πέραν των ορίων των ανθρώπινων αντοχών (κατά παράβαση της οδηγίας για τον χρόνο εργασίας / του άρθρου 13 π.δ. 88/1999) με ορατή την προοπτική του περάσματος σε ένα είδος «μοντέρνων ψηφιακών καιρών» και από εκεί σε εργασία με το κομμάτι (Akkordlohn Mordlohn), μεταβολές που αυξάνουν τον κίνδυνο «εξόδου» της τηλεργασίας από την προστατευτική ομπρέλα του εργατικού δικαίου, ορμητική διάχυση του εργάσιμου στον ελεύθερο χρόνο και συρρίκνωση του τελευταίου από την αδιάκοπη συνδεσιμότητα του εργαζομένου, ο μεγαλύτερος βαθμός ελέγχου των προσωπικών δεδομένων από τον εργοδότη, η απόσπαση του εργαζομένου από το οικοσύστημα εντός του οποίου μπορούν να αναπτύσσονται δεσμοί αλληλεγγύης, ο αυξημένος βαθμός αλλοτρίωσης δια της εξατομίκευσης και επιπλέον συρρίκνωση των προοπτικών βαθμολογικής εξέλιξης και καριέρας των τηλεργαζομένων που δεν «πιάνονται» από τα ραντάρ των διευθυντικών στελεχών. Όλα αυτά πρέπει να προστεθούν στη μεγάλη εικόνα του κατακερματισμού του προσωπικού των επιχειρήσεων και των διαλυτικών συνεπειών του.
Ακριβώς, μια σημαντική διάσταση σε ό,τι αφορά την τηλεργασία είναι ότι περιορίζονται οι δίαυλοι για την ανάπτυξη συνδικαλιστικών δεσμών. Είναι η συμβιωτική / συνεργατική / συνδικαλιστική διάσταση στην παροχή εργασίας που λείπει στην περίπτωση της τηλεργασίας. Λείπει ακόμη η καλλιέργεια δεξιοτήτων με τη φυσική παρουσία και επικοινωνία του εργαζομένου στον χώρο εργασίας του εργοδότη, δηλαδή η συνεργασία και η διαπροσωπική επικοινωνία στον φυσικό χώρο εργασίας, στην επιχείρηση.
Στον αντίποδα: Η τηλεργασία, έστω με διευθυντικό δικαίωμα του εργοδότη και όχι με συμφωνία των μερών, βοηθά στη διάσωση θέσεων εργασίας κατά τη διάρκεια της καραντίνας και γενικότερα των περιοριστικών μέτρων. Οφέλη για τον εργαζόμενο προκύπτουν από την εξοικονόμηση χρόνου και κόστους στις, συχνά στρεσογόνες, μετακινήσεις του. Τα οφέλη για τις επιχειρήσεις είναι πολλά, από την εξοικονόμηση δαπανών εγκαταστάσεων έως την αύξηση του χρόνου και του ρυθμού εργασίας. Από την άλλη πλευρά η τηλεργασία στο σπίτι θα μπορούσε να είναι και επιλογή του εργαζομένου ιδίως στις μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Πάντως οι έρευνες γνώμης δείχνουν αντιφατικά στοιχεία. Σύμφωνα με αυτά υπάρχουν εργαζόμενοι που επιθυμούν να εργάζονται με τηλεργασία από το σπίτι, όπως και εργαζόμενοι που είναι αντίθετοι σ΄ αυτό. Συγχρόνως πολλοί εργαζόμενοι θεωρούν ότι η τηλεργασία αυξάνει τον χρόνο εργασίας τους και λιγότεροι ότι αυξάνει τον όγκο εργασίας τους (έρευνα του 2012 στη Γαλλία). Στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες η τηλεργασία αναπτύσσεται κυρίως στις χώρες του Βορρά, στις μεγάλες επιχειρήσεις, στις επιχειρήσεις νέων τεχνολογιών, πληροφόρησης και επικοινωνίας.
Παράλληλα υπάρχουν πρόσφατα δημοσιοποιημένες αρνητικές εμπειρίες εργαζομένων. Ο ένας δηλώνει «δεν μπορώ να ξεχωρίσω αν κοιμάμαι στο γραφείο ή αν εργάζομαι στο σπίτι…» και ο άλλος, εργαζόμενος σε μεγάλη επιχείρηση που κλήθηκε, όπως και άλλοι συνάδελφοί του, να υπογράψουν τροποποιητικές συμβάσεις εργασίας για τηλεργασία, καταγγέλλει τους καταθλιπτικούς όρους επιτήρησης από τον εργοδότη. Στη σχετική βιβλιογραφία υπερτερούν, γενικά, οι αρνητικές απόψεις για την τηλεργασία, καθώς αυτή ανοίγει δρόμο για ολοκληρωτικό έλεγχο των εργαζομένων και αύξηση του χρόνου, του όγκου και του ρυθμού εργασίας.
ΙΙΙ. Έντεκα προτάσεις για τη δημιουργία ενός πλαισίου αποτελεσματικής προστασίας των τηλεργαζομένων
1.Ποσοστιαίος περιορισμός της τηλεργασίας με νόμο και βελτίωση του νομοθετημένου ορίου με συλλογική σύμβαση εργασίας.
2.Ρητή νομοθετική απαγόρευση της μετατροπής της κανονικής εργασίας σε τηλεργασία δυνάμει διευρυμένου με συμφωνία των μερών διευθυντικού δικαιώματος.
3.Η αρχική συμφωνία για τηλεργασία ή η μετατροπή της κανονικής εργασίας σε τηλεργασία με συμφωνία των μερών να είναι νόμιμη μόνο αν είναι έγγραφη και αν, στη δεύτερη περίπτωση (μετατροπή), η συναίνεση του εργαζομένου επιβεβαιώνεται με θετική έγγραφη δήλωση της συνδικαλιστικής του οργάνωσης.
4.Δικαίωμα του εργαζομένου για επιστροφή στην κανονική εργασία μέσα σε ένα έτος, αντί 3 μηνών κατά το ά. 5 ν. 3846/2010, από τη συμφωνημένη μετατροπή με γραπτή δήλωσή του προς τον εργοδότη ή με γραπτή δήλωσή του προς τον εργοδότη που υποβάλλεται μέσω της συνδικαλιστικής του οργάνωσης.
5.Δικαίωμα του εργαζομένου στην αποσύνδεση, τηλεφωνική, ιντερνετική κ.λπ. μετά τη συμπλήρωση του νόμιμου ωραρίου εργασίας, 6.Χρήση κάμερας μόνο αν είναι απολύτως αναγκαία για την παροχή της εργασίας, π.χ. σε περίπτωση τηλεδιάσκεψης.
7.Αποτελεσματικός έλεγχος της τήρησης των ανώτατων χρονικών ορίων εργασίας μέσω ηλεκτρονικής καταγραφής στην «ΕΡΓΑΝΗ» του χρόνου εργασίας και πρόσβαση του ΣΕΠΕ στα δεδομένα αυτά για έλεγχο.
8.Λήψη πρόσθετων μέτρων προστασίας της υγείας του εργαζομένου, η οποία επιβαρύνεται με ψυχοσωματικά και καθαρά ψυχολογικά προβλήματα.
9.Ρητή νομοθετική κατοχύρωση της μισθολογικής και φορολογικής ισότητας κανονικά εργαζομένων και τηλεργαζομένων και παράλληλα εφαρμογή του επιδόματος τηλεργασίας για την κάλυψη των εξόδων του εργαζόμενου για την εργασία από το σπίτι και κάλυψη από τον εργοδότη τυχόν επιπλέον δαπανών του εργαζομένου για την παροχή τηλεργασίας (με αποδείξεις).
10.Ενημέρωση – διαβούλευση με τους εκπροσώπους των εργαζομένων σε περίπτωση εισαγωγής τηλεργασίας στην επιχείρηση ή μετατροπής κανονικής εργασίας σε τηλεργασία (π.δ. 240/2006 που μετέφερε στο ελληνικό δίκαιο την αντίστοιχη οδηγία).
11.Επέκταση του μαχητού τεκμηρίου υπέρ της εξαρτημένης εργασίας του άρθρου 1 ν. 3846/2010[1], συμβάσεων που παρουσιάζονται ως συμβάσεις ανεξάρτητων υπηρεσιών ή έργου. Το τεκμήριο θα ενεργοποιείται με μόνη προϋπόθεση την οικονομική εξάρτηση και χωρίς το προαπαιτούμενο των 9 μηνών.
Οι προτάσεις για την προστασία της τηλεργασίας και γενικότερα της εργασίας είναι το ένα βήμα. Το άλλο ζητούμενο αφορά τις πολιτικές και τις δράσεις με τις οποίες μπορούμε να υλοποιήσουμε τις προτάσεις. Ιδίως τώρα που με την έκθεση / πόρισμα της επιτροπής Πισσαρίδη προβάλλει και πάλι το φάντασμα ενός μεταπολιτικού τεχνο-λαϊκισμού, όπως προσφυώς γράφτηκε. Ενός τεχνο-λαϊκισμού που θέλει να κρύψει με φτηνούς τρόπους τις ευθύνες για τις πολιτικές αποφάσεις πίσω από ειδικούς, εκτός ή εντός εισαγωγικών. Πολιτικές αποφάσεις που αποδομούν τις σταθερές, μέσω των οποίων εξασφαλίζονται οι υλικοί όροι πιο αξιοπρεπούς διαβίωσης. Το τι πρέπει να κάνουμε θα το δούμε βέβαια όλοι μαζί, όλοι εμείς, που αν και βαθιά χωμένοι σ΄ αυτή την όζουσα εργασιακή καπιταλιστική συνθήκη του καιρού μας, επιμένουμε να κοιτάζουμε προς τα άστρα.
[1] Άρθρο 1 ν. 3846/2010:
«Ειδικές μορφές απασχόλησης
Η παράγραφος 1 του άρθρου 1 του ν. 2639/1998 (ΦΕΚ 205 Α`) αντικαθίσταται ως ακολούθως:
«1. Η συμφωνία μεταξύ εργοδότη και απασχολούμενου για παροχή υπηρεσιών ή έργου, για ορισμένο ή αόριστο χρόνο, ιδίως στις περιπτώσεις αμοιβής κατά μονάδα εργασίας (φασόν), τηλεργασίας, κατ` οίκον απασχόλησης, τεκμαίρεται ότι υποκρύπτει σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, εφόσον η εργασία παρέχεται αυτοπροσώπως, αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο στον ίδιο εργοδότη για εννέα (9) συνεχείς μήνες.» (έμφαση από τον σ.).
Τάσος Πετρόπουλος
Εργατολόγος, πρ. Υφυπουργός Εργασίας
Η τεχνολογία δεν αναχαιτίζεται. Οι συνέπειές της όμως ρυθμίζονται. Μπορούν να ρυθμίζονται.
Με την τηλεργασία, αντί να μεταβαίνει ο εργαζόμενος στην επιχείρηση, μεταφέρεται η εργασία εκεί που ζει ή βρίσκεται ο εργαζόμενος. Ένα από τα βασικά κριτήρια για τον χαρακτηρισμό της εργασίας ως εξαρτημένης από τον εργοδότη είναι η προσέλευση στις εγκαταστάσεις της εργοδότριας επιχείρησης. Ο χρόνος που διανύεται από την προσέλευση μέχρι την αποχώρηση αμείβεται ως ωρομίσθιο, ημερομίσθιο ή μηνιαίος μισθός. Το διευθυντικό δικαίωμα ασκείται εντός του χώρου εργασίας και η αίσθηση εξάρτησης είναι διαρκώς αισθητή.
Με την τηλεργασία, αυτές οι γνωστές και συνήθεις συνθήκες και όροι εργασίας μεταβάλλονται. Την εργασία από απόσταση, την τηλεργασία, παρέχει πλέον ο εργαζόμενος χωρίς να υφίσταται την επιτόπια εποπτεία και την διευθυντική εξουσία του εργοδότη. Δεν μετατρέπεται όμως σε πάροχο ελεύθερων υπηρεσιών. Δεν έχει τον επιχειρηματικό κίνδυνο. Δουλεύει για λογαριασμό του εργοδότη, σύμφωνα με τις εντολές του, παραμένει εξαρτημένος και αμείβεται για την ίδια διάρκεια εργασίας με βάση το συμβατικό ή νόμιμο ωράριο που ισχύει στον κλάδο παραγωγής και στην επιχείρηση. Η συζήτηση για επιμέρους ιδιαιτερότητες της τηλεργασίας, διεξάγεται υπό το πρίσμα όχι μόνο του εργατικού αλλά και άλλων κλάδου του δικαίου.
Για παράδειγμα: Η παρακολούθηση της απόδοσης και συμπεριφοράς του εργαζόμενου με ηλεκτρονικά μέσα ή μέσω κλειστού κυκλώματος απαγορεύεται με το Ν. 2472/1997, όπως έχει αποφανθεί η ΑΠΠΔΠΧ με την απόφαση 41/2003.
Το Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχει κρίνει ότι απαγορεύεται ακόμη και με συμφωνία η παρακολούθηση και η καταγραφή καθώς κάτι τέτοιο παραβιάζει το άρθρο 8 της ΕΣΔΑ. Για την τηλεργασία από το σπίτι εφαρμόζεται και το άρθρο 9 παρ. 1 του Συντάγματος για το απαραβίαστο της ιδιωτικής και οικογενειακής ζωής.
Ο ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης παρέχει ένα πλαίσιο για την προστασία των εργατικών δικαιωμάτων. Οι οδηγίες 2003/88 για την οργάνωση του χρόνου εργασίας, 89/391 για την ασφάλεια και υγεία των εργαζομένων, 2003/88 για μέγιστη διάρκεια εργασίας και ελάχιστη περίοδο ανάπαυσης, 2019/1158 για την ισορροπία της επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, συγκροτούν ρυθμιστικό πλαίσιο για την τηλεργασία, ενώ στο άρθρο 31 παρ. 2 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιώματος της ΕΕ γίνεται λόγος για αντικειμενικό, αξιόπιστο και μετρήσιμο χρόνο εργασίας.
Η τηλεργασία με τα προαναφερόμενα χαρακτηριστικά, υπόκειται στους ίδιους κανόνες της εργατικής νομοθεσίας που ισχύουν για τη μισθωτή εργασία. Η υπηρεσιακή και μισθολογική εξέλιξη, οι άδειες αναψυχής, οι γονικές άδειες, οι άδειες λόγω τοκετού και όποια παροχή δίδεται στους λοιπούς μισθωτούς της οικείας επιχείρησης ή του κλάδου, χορηγείται και στους αντίστοιχους τηλεργαζόμενους, όπως προβλέπεται στην από 16-7-2002 ευρωπαϊκή συμφωνία πλαίσιο που ενσωματώθηκε στην ΕΓΣΣΕ της 12.4.2006.
Κι ενώ δεν μπορεί να προβληθεί αντίρρηση στο ότι η μετάβαση σε καθεστώς τηλεργασίας, δεν θίγει το πλαίσιο προστασίας της εργατικής νομοθεσίας και τα εργασιακά δικαιώματα, τα οποία και εξακολουθεί να διατηρεί ο μισθωτός, εν τούτοις, διατυπώνονται απόψεις για βαθμιαία εξάπλωση της τηλεργασίας ως μορφής οργάνωσης που δεν έχει τα χαρακτηριστικά της εξάρτησης, καθώς και ότι η τηλεργασία ως κατ’ οίκον εργασία, δεν υπάγεται στους προστατευτικούς κανόνες του εργατικού δικαίου.
Στο ν. 3846/11.5.2010 προβλέπεται ότι σε περίπτωση που με συμφωνία εργοδότη και απασχολούμενου έχει προσδιοριστεί η τηλεργασία ως παροχή υπηρεσιών ή έργου, τεκμαίρεται ότι υποκρύπτει σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, εφόσον η εργασία παρέχεται αυτοπροσώπως, αποκλειστικά ή κατά κύριο λόγο στον ίδιο εργοδότη για εννέα συνεχείς μήνες.
Όπως γίνεται παγίως δεκτό, ο χαρακτηρισμός της σχέσης ως εξαρτημένης μισθωτής ή παροχής υπηρεσιών δεν αφήνεται στην κρίση των συμβαλλομένων.
Ωστόσο, η ραγδαία ανάπτυξη της ψηφιακής οικονομίας, προκαλεί νέα φαινόμενα στην οργάνωση της εργασίας και δεν είναι λίγοι εκείνοι που και με αυτή την ευκαιρία θα επιδιώκουν την απαλλαγή από τις προστατευτικές διατάξεις του εργατικού δικαίου, μία αντιπαραγωγική γι’ αυτούς ανελαστικότητα. Για τον νεοφιλελευθερισμό στόχος είναι ένας και μόνο κανόνας: Η απουσία κανόνων.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, από το 1995 που άρχισε να λειτουργεί, προωθεί την έννοια του ανταγωνισμού ως το ελατήριο που επιταχύνει την οικονομική πρόοδο. Η άποψη ότι η εργασία πρέπει να ρυθμίζεται από τους κανόνες της αγοράς καταλήγει σε μικρότερη προστασία στην εργασία, ως ανταγωνιστικό πλεονέκτημα.
Η Παγκόσμια Τράπεζα από το έτος 2004 δημοσίευε κατ’ έτος έκθεση αξιολόγησης των εθνικών δικαίων ως προς την προσφορότητά τους για μεγαλύτερη οικονομική αποτελεσματικότητα. Δημιουργείται έτσι ένας παγκόσμιος χάρτης νομοθετικών διευκολύνσεων/ νομοθετικού ανταγωνισμού.
Ένας από αυτούς τους χάρτες, η έκθεση Doing Business, του έτους 2005, ιεραρχεί την εργατική νομοθεσία στην υφήλιο με βάση τους δείκτες: δυσκολία αύξησης ή μείωσης του ωραρίου, δυσκολία απόλυσης για οικονομικοτεχνικούς λόγους, κόστος προσλήψεων ή απολύσεων, όπου τα εργασιακά δικαιώματα αναγορεύονται σε κόστος. Το 2009 ήταν η τελευταία χρονιά αξιολόγησης των μισθών από την Παγκόσμια Τράπεζα, που έκρινε ότι 20 δολάρια είναι υπερβολικά υψηλός μισθός για τους μισθωτούς στα αφρικανικά κράτη. Οι χρηματοπιστωτικές αγορές επηρεάζονται από τέτοιες αξιολογήσεις, προορισμοί για επενδύσεις επιλέγονται με βάση και το εργατικό κόστος. Τα συστήματα τηλεργασίας μπορούν να κατευθύνονται στην αναζήτηση των λιγότερων αμειβόμενων και απροστάτευτων εργαζομένων.
Εντωμεταξύ, το ΔΕΕ αναγνώρισε το δικαίωμα (ΔΕΚ 9.3.1999 C-212/97, centros) σε εταιρεία να εγγραφεί στο εμπορικό μητρώο κράτους διαφορετικού από εκείνο στο οποίο έχει την έδρα της. Χωρίς να μεταφέρει τις εγκαταστάσεις της, κάθε εταιρεία μπορεί δια της τηλεργασίας να μεταφέρει δουλειές σε χώρες με δυσμενέστερο εργασιακό καθεστώς. Η εργασία μέσω πλατφόρμας διαμορφώνει όρους απασχόλησης και αμοιβής χωρίς τις εγγυήσεις της εργατικής νομοθεσίας.
Η τραυματική εμπειρία του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, οδήγησε το Η. Βασίλειο και τις ΗΠΑ να συνομολογήσουν τον Αύγουστο του 1941 τον Ατλαντικό Χάρτη για τη «μέγιστη δυνατή συνεργασία μεταξύ των εθνών στο πεδίο της οικονομίας, προκειμένου να διασφαλιστεί η βελτίωση των εργασιακών συνθηκών, η πρόοδος και η κοινωνική ασφάλεια».
Ακολούθησε το 1994 η Διακήρυξη της Φιλαδέλφειας με κεντρική διαπίστωση ότι «η φτώχεια οπουδήποτε κι αν βρίσκεται αποτελεί κίνδυνο για την ευημερία όλων».
Τα δικαιώματα στην εργασία και στην αξιοπρέπεια του ανθρώπου κατοχυρώθηκαν στον Χάρτη του ΟΗΕ το 1945 και συμπεριλήφθηκαν στην Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων το 1950.
Όσες διεθνείς συμβάσεις καταρτίστηκαν από τότε, μεριμνούν για την προστασία της εργασίας, της κοινωνικής ασφάλισης κι ενός αξιοπρεπούς επιπέδου διαβίωσης χωρίς αποκλεισμούς.
Τόσο οι Διακηρύξεις των Δικαιωμάτων, όσο και η Τεχνολογία είναι επιτεύγματα της ανθρωπότητας και πρέπει να συνυπάρχουν, αλλιώς οξύνονται οι ανισότητες που προκαλούν κοινωνική αδικία, αναταραχές, βία και πολέμους.
Προϋπόθεση είναι η ανάσχεση του νεοφιλελευθερισμού, η επανοικειοποίηση του πνεύματος της Φιλαδέλφειας και των Διακηρύξεων που ακολούθησαν.
Ο νεοφιλελευθερισμός, από τότε που ο Φρίντμαν διακήρυξε ότι η μόνη κοινωνική ευθύνη των επιχειρήσεων είναι η κερδοφορία τους, διαχέεται σε όλα τα κοινωνικά στρώματα, ιδίως μετά το 1960 με τις πολιτικές Θάτσερ και Ρήγκαν. Ας μην ξεχνάμε ότι η Θάτσερ όταν την ρώτησαν ποιο είναι το μεγαλύτερο πολιτικό της επίτευγμα, απάντησε: Ο Τόνι Μπλέρ.
Σωτήρης Αλεξίου
Γραμματέας Νεολαία Συριζα
Λίγες μέρες πριν την 12η επέτειο της εξέγερσης είναι χρήσιμο να θυμηθούμε το αίτημα των νέων ανθρώπων, τότε, «Δεν θα γίνουμε η γενιά των 700 ευρώ».
Οι πολλαπλές κρίσεις που ακολούθησαν λειτουργήσαν σαν ευκαιρία για τις νεοφιλελεύθερες δυνάμεις, ώστε να μετατοπίσουν τον κοινωνικό συσχετισμό υπέρ των δυνάμεων του κεφαλαίου σε βάρος της κοινωνικής πλειοψηφίας. Έτσι και σήμερα, η κυβέρνηση, και σε παγκόσμιο επίπεδο η Νέα Δεξιά, το υβρίδιο των νεοφιλελεύθερων και ακροδεξιών δυνάμεων, χρησιμοποιεί την πανδημία για να εφαρμόσει ένα σκληρό αντικοινωνικό πολιτικό σχέδιο. Διάλυση εργασιακών σχέσεων και κατακτήσεων, μισθοί των 200 ευρώ, χρήση της τηλεργασίας για διάλυση του κατοχυρωμένου ωραρίου εργασίας.
Πάντοτε η εξέλιξη της τεχνολογίας και της επιστήμης οδηγούσε στην αναβάθμιση της κοινωνικής σύγκρουσης. Άλλωστε οι έννοιες αυτές δεν είναι κοινωνικά ουδέτερες, αλλά οδηγούν σε νέες συγκρούσεις που αφορούν το ποιος ελέγχει τα νέα εργαλεία και τεχνολογικά επιτεύγματα και τον τρόπο εισαγωγής τους στην καθημερινότητά μας. Η Αριστερά δεν μπορεί να είναι φοβική απέναντι στην εξέλιξη της επιστήμης, καθώς στόχος της είναι η βελτίωση της καθημερινότητας της κοινωνικής πλειοψηφίας και των συνθηκών διαβίωσης.
Η ΝΔ θέλει να πειθαρχήσει η νέα γενιά και να μάθει να ζει με λιγότερα και να είναι ευχαριστημένη με αυτό, να συνηθίσει στο ότι η τεχνολογική άνθιση θα οδηγήσει σε νέες μορφές καταπίεσης και ετοιμάζει άγρια καταστολή για όσους και όσες τολμήσουν να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους σε μια καλύτερη ζωή.
Σήμερα, οφείλουμε να ορίσουμε το νέο ιστορικό όριο των αναγκών μας. Τα τεχνολογικά επιτεύγματα και η ανάπτυξη της παραγωγικότητας και της ταχύτητας αυτής ορίζουν τις σύγχρονες ανάγκες μας. Οφείλουμε να ανοίξουμε τη συζήτηση και να διεκδικήσουμε το δικαίωμα στον ελεύθερο χρόνο, ειδικά σε μια στρεσογόνα κοινωνία και καθημερινότητα όπως αυτή που ζούμε, να διεκδικήσουμε μείωση του ωραρίου εργασίας και όχι την αύξησή του όπως σχεδιάζει η κυβέρνηση, να διεκδικήσουμε το δικαίωμα στην αποσύνδεση, σε ότι αφορά την τηλεργασία.
Παράλληλα, η εποχή μας, μας βάζει αντιμέτωπους με πάρα πολλά νέα ερωτήματα, στα οποία η Αριστερά σε παγκόσμιο επίπεδο και ο ΣΥΡΙΖΑ, ως πρωτοπόρα δύναμη, πρέπει να δώσουν απαντήσεις. Το ζήτημα των ψηφιακών ανισοτήτων και οι νέοι ταξικοί φραγμοί που δημιουργεί η αδυναμία ισότιμης πρόσβασης στα ψηφιακά μέσα, η χρήση και η λογική των open source λογισμικών απέναντι στα τεχνολογικά καρτέλ, τα νέα ζητήματα που προκύπτουν από την εξέλιξη των βιοεπιστημών και της βιοπληροφορικής με τα νέα προβλήματα που δημιουργούν γύρω από τη διαχείριση των προσωπικών δεδομένων, αλλά και την πρόσβαση σε ένα τεράστιο πεδίο γνώσης και έρευνας από όλη την επιστημονική κοινότητα.
Εν τέλει, η σύγκρουση που θα είναι συνεχώς «ανοιχτή» με πολύ έντονα αποτελέσματα στη ζωή όλων μας, αφορά την κατεύθυνση στην οποία θα χρησιμοποιηθούν οι νέες τεχνολογίες. Η επιστήμη στην υπηρεσία της αγοράς και των αυταρχικών πολιτικών ή στην υπηρεσία της κοινωνίας. Η συνεχής μετατόπισης της σύγκρουσης αυτής προς την πλευρά της κοινωνίας είναι το χρέος της Αριστεράς, αλλά και της νέας γενιάς, καθώς θα ορίσει τους όρους με τους οποίους θα ζήσουμε, θα δημιουργήσουμε και θα εργαστούμε από εδώ και στο εξής.
Αντώνης Μπόγρης
Καθηγητής Τμ. Μηχανικών Πληροφορικής και Υπολογιστών, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής
Τηλεργασία και ανθρώπινη αλληλεπίδραση
Τα τελευταία 20 χρόνια εργάζομαι στον πανεπιστημιακό χώρο, αρχικά από τη θέση του Ερευνητή και τα τελευταία 10 χρόνια από τη θέση του Καθηγητή. Αυτό που γνωρίζουν όλοι όσοι έχουν βρεθεί στον ακαδημαϊκό χώρο, είτε ως φοιτητές είτε ως εργαζόμενοι, είναι ότι τα πανεπιστήμια αποτελούν μελίσσια ανθρώπινης αλληλεπίδρασης. Πριν την έλευση της πανδημίας, στα πανεπιστήμια καθημερινά συνέρρεαν χιλιάδες άνθρωποι διαφορετικών ιδιοτήτων και κοινωνικο-οικονομικών καταβολών, φοιτητές, ερευνητές, διοικητικό προσωπικό, καθηγητές, ειδικό προσωπικό, τεχνικό προσωπικό κ.α.. Η εικόνα των γεμάτων αμφιθεάτρων, εργαστηρίων, διαδρόμων, κυλικείων, γραφείων που φαντάζει πολύ μακρινή σήμερα αποδίδει στο έπακρο τις δημιουργικές διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στα πανεπιστήμια.
Σε αυτό το μελίσσι των χιλιάδων ανθρώπων, το κύριο χαρακτηριστικό είναι η συνεχής αλληλεπίδραση μεταξύ των μελών της κοινότητας. Αλληλεπίδραση κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας στα αμφιθέατρα και στα εργαστήρια, στα πειράματα κατά τη διεξαγωγή της έρευνας, στις συζητήσεις για νέες ιδέες, στις συνελεύσεις των οργάνων διοίκησης, στις συνεδριάσεις των συλλόγων των εργαζομένων. Η κουλτούρα που διέπει τον ακαδημαϊκό χώρο είναι ακριβώς αυτή η διαρκής διακίνηση ιδεών. To πανεπιστήμιο λοιπόν είναι το εκκολαπτήριο πολλών επαναστατικών από κάθε άποψη τάσεων όπως έχει αποδειχθεί ιστορικά και σε αυτό συμβάλει η ισχυρή ανθρώπινη παρουσία που συνεπάγεται την ουσιαστική αλληλεπίδραση στο ακαδημαϊκό οικοσύστημα. Η αιφνίδια επέλαση της πανδημίας ανάγκασε τα πανεπιστήμια να πάρουν άμεσα μέτρα για την αναχαίτιση της, λόγω του ότι η πιο επικίνδυνη ηλικιακά ομάδα για τη διάδοση του ιού θεωρείται αυτή των φοιτητών.
Το lockdown στους πανεπιστημιακούς χώρους είναι διαρκές από τον προηγούμενο Μάρτιο αφού το πιο ζωτικό τμήμα του οικοσυστήματος, οι φοιτητές πρακτικά δεν έχουν επιστρέψει στους χώρους του. Η εικόνα των άδειων αμφιθεάτρων, των εργαστηρίων είναι αποκαρδιωτική. Παρόλα αυτά, τα πανεπιστήμια, έχοντας εδώ και καιρό υιοθετήσει μορφές εξ αποστάσεως εργασίας, π.χ. για τη διενέργεια τηλεδιασκέψεων είτε στο πλαίσιο συνεδριάσεων εκλεκτορικών σωμάτων είτε στο πλαίσιο διεθνών συνεργασιών, δρομολόγησαν την άμεση μεταφορά όλων των κύριων δράσεων (π.χ. τη διδασκαλία, τις συνεδριάσεις των οργάνων διοίκησης, κ.α) στον ψηφιακό κόσμο. Χιλιάδες ψηφιακές τάξεις λαμβάνουν χώρα καθημερινά με συμμετέχοντες εκατοντάδες χιλιάδες φοιτητές-καθηγητές χωρίς να παρατηρούνται τα προβλήματα στη σύνδεση που μαστίζουν την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Παράλληλα οι συνεργασίες για τη διεξαγωγή έρευνας, τα συνέδρια, οι ημερίδες πραγματοποιούνται σε ψηφιακές πλατφόρμες. Αυτά που δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν με επάρκεια στη νέα κανονικότητα είναι τα εργαστήρια και τα πειράματα στο πλαίσιο ερευνητικών έργων.
Αν και ο ψηφιακός κόσμος επιτρέπει τη διατήρηση της αλληλεπίδρασης και συνεργασίας μεταξύ των μελών της κοινότητας, εντούτοις ουδείς μπορεί να πει ότι αισθάνεται ότι τα πράγματα λειτουργούν το ίδιο ικανοποιητικά όπως πριν. Η διδασκαλία έχει απωλέσει σε μεγάλο βαθμό τη διαδραστικότητά της. Έχουμε ξαναγυρίσει στην εποχή των διαλέξεων από την έδρα όχι φυσικά από επιλογή ή μεγαλομανία των διδασκόντων. Πολύ συχνά οι διδάσκοντες προσπαθούν να προκαλέσουν τον διάλογο με τους φοιτητές, αλλά η μη φυσική επικοινωνία, τα βλέμματα που δε διασταυρώνονται, αποτελούν σημαντικά εμπόδια στη διαμόρφωση ενός ουσιαστικού μαθήματος, όπου η συμμετοχή και η ανταλλαγή απόψεων είναι το κύριο ζητούμενο. Μία άλλη σημαντική αλλαγή στη ζωή των πανεπιστημίων είναι η διεξαγωγή έρευνας από απόσταση. Η συνεύρεση των ερευνητών στον ίδιο φυσικό χώρο, η διαρκής ανταλλαγή απόψεων για την επίλυση δύσκολων επιστημονικών προβλημάτων που αποδεδειγμένα είναι πολύ αποτελεσματική έχει περιοριστεί λόγω των αλλεπάλληλων lockdown. Οι ερευνητές, αν και είχαν συνηθίσει να εργάζονται σε άστατα ωράρια λόγω της φύσης της εργασίας και απομακρυσμένα για τις διεθνείς συνεργασίες, πλέον δραστηριοποιούνται σχεδόν αποκλειστικά από το σπίτι, αισθάνονται απομόνωση από την υπόλοιπη ομάδα και τους στόχους της και αρχίζουν να χάνουν το ενδιαφέρον και την ικανοποίηση από τη δουλειά τους.
Ως επικεφαλής ομάδας σας διαβεβαιώ ότι πλέον είναι επιτακτική ανάγκη να γίνονται συχνά ομαδικές τηλεδιασκέψεις, στις οποίες περισσότερο κάνουμε συζήτηση περί ανέμων και υδάτων και λιγότερο συζήτηση στα αντικείμενα της έρευνας για να μη χάνεται το αίσθημα του συνανήκειν. Οι ερευνητές είναι κυριολεκτικά συνδεδεμένοι όλη την ημέρα, απαντούν σε μηνύματα, e-mails 24 ώρες/ 7 ημέρες την εβδομάδα, “συμμετέχουν” σε πολλαπλές αλλεπάλληλες τηλεδιασκέψεις κατά τη διάρκεια της ημέρας, θυσιάζουν πολλά από την προσωπική τους ζωή χωρίς όμως το αναμενόμενο αποτέλεσμα. Η εμπειρία μου λέει ότι ένας τέτοιος τρόπος δουλειάς είναι εξουθενωτικός, άρα μη παραγωγικός, προκαλεί έλλειψη συγκέντρωσης, εθισμό στη διαρκή ηλεκτρονική επικοινωνία και αδυναμία αποσύνδεσης εις βάρος της ουσιαστικής δουλειάς και δεν μπορεί να διεγείρει επαρκώς την ανθρώπινη αλληλεπίδραση που μπορεί να επιφέρει σπουδαία αποτελέσματα ιδιαίτερα στον τομέα της έρευνας.
Γιάννης Κιουβρέκης
Ερευνητής στα Θεωρητικά Μαθηματικά με εφαρμογές στην Τεχνητή Νοημοσύνη
Πολλοί αναφέρονται στο πρόβλημα που συζητάμε σαν «η τηλεργασία στην εποχή της 4ης βιομηχανικής επανάστασης» ή «η τηλεργασία στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης» , εγώ θεωρώ πιο δόκιμη την έκφραση «η τηλεργασία στην εποχή της διασύνδεσης» και αυτό γιατί η τελευταία έχει μεγάλη σημασιολογική διαφορά.
Καταρχάς θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η τεχνητή νοημοσύνη – σαν κύριο συστατικό της νέας βιομηχανικής επανάστασης – δεν είναι μια υπερφυσική οντότητα την οποία καλούμε για να μας λύσει ή δημιουργήσει προβλήματα, αλλά θα μπορούσαμε να πούμε – αρκετά απλά/απλοϊκά ομολογουμένως – ότι αποτελεί μια ομπρέλα πολλών επιστημονικών θεωριών, μεθοδολογιών και μεθόδων οι οποίες δεν αντικαθιστούν αλλά συμπληρώνουν την ανθρώπινη δραστηριότητα.
Η τηλεργασία είναι πλέον δυνατή σε τέτοιο μεγάλο εύρος επαγγελμάτων και χάρις σε τεχνολογίες που ανήκουν στην τεχνητή νοημοσύνη αλλά και στην αλλαγή της – ας μου επιτραπεί η έκφραση – επαγγελματογεωγραφίας. Και τι εννοώ:
– Προσόντα του 2000 όπως η σωστή χρήση ενός ηλεκτρονικού υπολογιστή, η χρήση διάφορων υπολογιστικών προγραμμάτων αλλά και άλλων επαγγελματικών προγραμμάτων θεωρούνται δεδομένα το 2020 και η υλοποίηση τους δεν απαιτεί απαγορευτική υπολογιστική ισχύ.
– Από το 2000 έχουμε μια αύξηση σχεδόν 100% στους ανθρώπους που έχουν πρόσβαση στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και μια τεράστια αύξηση στους ανθρώπους που επανεκπαιδεύονται – είτε γιατί επέλεξαν να κάνουν ένα μεταπτυχιακό είτε γιατί επέλεξαν να αλλάξουν γνωστικό αντικείμενο.
Μάλιστα τα μεταπτυχιακά σαν αντικείμενο αποτελούν το καλύτερο παράδειγμα για το τι σημαίνει τηλεργασία για τον εργαζόμενο μιας και μπορούμε να προσεγγίσουμε το ζήτημα και από την πλευρά του τηλεκπαιδευτή εργαζομένου αλλά και του τηλεκπαιδευόμενου-εργαζόμενου – μια οπτική που συνήθως υποβαθμίζεται.Για αυτό τον λόγο θα αρχίσω ανάποδα, με τον τηλεκπαιδευόμενο εργαζόμενο: Ο οποίος εργαζόμενος νιώθοντας απειλή από τις συνεχές αλλαγές στην αγορά εργασίας επιζητά μια ασφάλεια μέσα από την δια βίου εκπαίδευση για την απόκτηση προσόντων. Την επιζητά για να συνεχίσει να έχει μια σταθερή πρόσβαση στην αγορά εργασίας. Η τηλεκπαίδευση, μέρος της τηλεργασίας, του προσφέρει την απόκτηση των προσόντων αυτών και όντως οι δείκτες και στην Ελλάδα δείχνουν μια τρομακτική άνοδο στην συμμετοχή εργαζομένων σε εκπαιδεύσεις εξ αποστάσεως. Όμως όπως προβλέπει και η θεωρία, η κίνηση αυτή έχει το ανάποδο αποτέλεσμα για τους εργαζόμενους, το οποίο είναι η εμφάνιση του φαινομένου της υπερεκπαίδευσης και δηλαδή την αναντιστοιχία μεταξύ́ εκπαίδευσης και απασχόλησης με κύριο σύμπτωμα το μισθό τους, καθώς ο μισθός των υπερεκπαιδευμένων δεν είναι αντίστοιχος με τα προσόντα τους. Με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα την πρόσληψη 4500 εκπαιδευτικών στην Ειδική Αγωγή όπου η δυνατότητα της απόκτησης εξ αποστάσεως μεταπτυχιακών οδήγησε σε μια τρομερή ουρά αναμονής 150.000 εκπαιδευτικών για 15.000 θέσεις.
Τηλεκπαιδευτής: Είναι ένας εργαζόμενος με πολλά τυπικά προσόντα ο οποίος πλέον λόγω του πλαισίου της τηλεργασίας μπορεί και προσφέρει τις υπηρεσίες του σε διάφορα μέρη χωρίς να χρειάζεται φυσική παρουσία. Με αυτό τον τρόπο ένας εργαζόμενος με υψηλά τυπικά προσόντα από την Ελλάδα μπορεί και καταφέρνει να έχει πρόσβαση σε διάφορες και πιο ανεπτυγμένες αγορές από αυτή της Ελλάδας. Κατά αντιστοιχία ένας εργαζόμενος από ένα απομακρυσμένο νησί μπορεί να δουλεύει για μια εταιρεία της Αθήνας. Γιατί δεν είναι μόνο ο κλάδος της εκπαίδευσης αλλά μια σειρά από επαγγελματικούς κλάδους οι οποίοι προσφέρουν πραγματικά καλά χρήματα – συνήθως έχει να κάνει με την ζήτηση στον τομέα «Ανάλυση Δεδομένων». Έτσι χωρίς να χρειάζεται να μένει στις μητροπόλεις, ένας εργαζόμενος με αυτά τα χαρακτηριστικά έχει πρόσβαση σε ένα πολύ καλύτερο επίπεδο ζωής λόγω των υψηλών ανταμοιβών. Φυσικά δεν είναι όλα ρόδινα, διότι το θεσμικό πλαίσιο απουσιάζει και ο εργαζόμενος αυτός λειτουργεί σαν ελεύθερος επαγγελματίας χωρίς δίκτυ προστασίας. Είναι πολύ σύνηθες να πρέπει να καλύψει μόνος τους τις ασφαλιστικές εισφορές αλλά και όλα τα απρόοπτα – άρα σε περίπτωση ασθένειας δεν καλύπτεται από τον εργοδότη-χρηματοδότη του γιατί πλέον οι εργοδότες λειτουργούν σαν χρηματοδότες. Παρόλα τα αρνητικά, η δυνατότητα της πρόσβασης σε μια πιο ανεπτυγμένη αγορά χωρίς την μεταβολή στο τρόπο ζωής (κοινωνικής, φιλικής), προτιμάται από αρκετούς ανθρώπους. Θα έλεγα ότι ένας επιπλέον ρυθμιστικός παράγοντας είναι η απορυθμισμένη αγορά εργασίας στην Ελλάδα μετά το 2010. Με απλά λόγια ο εργαζόμενος αυτός δεν βλέπει διαφορά στις θεσμικές συνθήκες που επικρατούν και φυσιολογικά του απομένει το δίλημμα καλύτερος μισθός με τις ίδιες συνθήκες ή καθόλου μισθός πάλι με τις ίδιες συνθήκες, η απάντηση προφανής.
Υπάρχει κάποιο συμπέρασμα όμως; Θα σας πω. Θεωρώ – μπορεί και από επιστημονική διαστροφή – ότι για να λύσουμε ένα πρόβλημα πρέπει να γνωρίζουμε τις αρχικές του συνθήκες, όποιες να είναι αυτές, και ας είναι κάτι το οποίο μας φαίνεται ακατανόητο.
Οι εργαζόμενοι με υψηλά τυπικά προσόντα της Ελλάδας του 2020 που έχουν ζήσει μόνο την κρίση του 2010 βλέπουν την τηλεργασία σαν ευκαιρία ΠΡΟΣΒΑΣΗΣ σε μεγαλύτερες αγορές εργασίας, ίσως ο λόγος είναι ότι δεν έχουν να συγκρίνουν, όμως η πραγματικότητα είναι ότι δεν θεωρούν αντίπαλο την τηλεργασία αντιθέτως μιας ευκαιρία για ταξική ανέλιξη. Δεν έχουν εργοδότες, αλλά χρηματοδότες και αυτή η κατάσταση θα συνεχίζει να υπάρχει όσο η Αριστερά, η σύγχρονη Αριστερά δεν αντιλαμβάνεται ότι στον πυρήνα της λύσης θα πρέπει να είναι η «προσβασιμότητα», η προσβασιμότητα στην γνώση, στη δουλειά, στην ξεκούραση. Σας ευχαριστώ.
Ανδρέας Νεφελούδης
Μέλος Τμ. Εργατικής Πολιτικής ΣΥ.ΡΙΖ.Α.-Προοδευτική Συμμαχία
Τηλεργασία: Να οργανώσουμε την αντίστασή μας στην προσπάθεια δημιουργίας νέας γενιάς “Αόρατων Εργαζομένων”
Η τηλεργασία, ή η εργασία από απόσταση μπήκε βίαια στην ζωή μας, όπως εισέβαλε και ο κορωνοιός. Μαζί με την υγειονομική κρίση, την πανδημία. Σε πολλές μεγάλες κυρίως επιχειρήσεις, τα αντανακλαστικά για την εναρμόνιση με το νέο εργασιακό φαινόμενο, ήταν άμεσα. Μοιράστηκε ο απαραίτητος εξοπλισμός και τα διευθυντικά στελέχη κυρίως άρχισαν να εργάζονται από το σπίτι τους. Το μεγάλο πρόβλημα, προέκυψε, για τους αόρατους, για τους από κάτω, γιαυτούς με τις ελαστικές σχέσεις εργασίας, που σε κάθε περίπτωση είναι αυτοί που βγάζουν την δουλειά και πληρώνονται με τα υποπολλαπλάσια χρήματα από τα στελέχη που φρόντισαν άμεσα να προστατευτούν.
Το σχέδιο ανάκαμψης, παρουσιάζει την τηλεργασία, ως νέα μορφής ευέλικτη εργασία, το Υπουργείο Εργασίας έχει αναθέσει με τον ίδιο τίτλο μελέτη για την νομοθέτηση, που την κρατά στα αζήτητα, γιατί για κάποιους βολεύει το περιβάλλον της τηλεργασίας να «κινείται» σε αχαρτογράφητα νερά και χωρίς καμμία θεσμοθετημένη ρύθμιση. Όλο αυτό το περιβάλλον οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η κυβέρνηση θέλει να δημιουργήσει μιά νέα γενιά ελαστικοποίησης και ευελιξίας στην εργασία, ένα νέο περιβάλλον χωρίς ρύθμιση και προστασία.
Γιαυτό, η κεντρική μάχη για την τηλεργασία είναι η παραδοχή ότι αποτελεί την ίδια εργασία που εκτελείται από απόσταση.
- Δεν είναι μιά νέα μορφή εργασίας,
- δεν εμπίπτει στο πεδίο των ευέλικτων ή ελαστικών μορφών εργασίας,
- δεν ασκείται ως μόνιμος τρόπος εκτέλεσης της εργασίας που έχει αρχικά συμφωνηθεί, αλλά περιστασιακά και σε ακραίες συνθήκες, όπως για παράδειγμα η πανδημία.
Η εφαρμογή της προυποθέτει την υποχρεωτική συμφωνία και των δύο μερών για την παροχή της εργασίας από απόσταση. Σε περίπτωση που ο εργαζόμενος δεν συμφωνήσει δεν μπορεί να υποστεί καμμία κύρωση, όπως απόλυση. Αυτή η ρύθμιση υπήρχε από παλιά αλλά ακυρώθηκε με ΠΝΠ και πρέπει να επανέλθει άμεσα.
Σε κάθε περίπτωση η τηλεργασία λοιπόν δεν μετατρέπει την σχέση εργασίας και υποκείται σε όλες τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την ΣΣΕ ή την ατομική σύμβαση που είχε υπογραφεί προ της εφαρμογής της τηλεργασίας μεταξύ των μερών (μισθός, ωράρια, καθήκοντα) κάτω από το ίδιο περίγραμμα εργασίας.
Οι σημαντικότεροι όροι και προυποθέσεις που θα διασφαλίζουν την εύρυθμη λειτουργία της τηλεργασίας και το ότι αυτή δεν θα αποτελέσει την αφορμή για την πλήρη παραβίαση των εργασιακών δικαιωμάτων είναι:
- Η αποζημίωση του τηλεργαζόμενου για το λειτουργικό κόστος
Το Κράτος και σε άλλες περιπτώσεις έχει νομοθετήσει για την κάλυψη λειτουργικών εξόδων ειδικών επαγγελματικών κατηγοριών, όπως για παράδειγμα ο ΣΥΡΙΖΑ το 2019 για την καταβολή ενός ποσοστού 15% επί του κατώτατου μισθού για την συντήρηση μηχανών από τους διανομείς της εστίασης. Κάτι αντίστοιχο πρέπει να γίνει και στην περίπτωση της τηλεργασίας δηλαδή να δοθεί ένα ποσό 10% επί του εκάστοτε ονομαστικού μισθού του τηλεργαζόμενου, ή της αντίστοιχης προκύπτουσας αναλογίας σε περίπτωση μερικής απασχόλησης.
- Η διασφάλιση του ωραρίου εργασίας
Αυτό ίσως είναι από τα μεγαλύτερα προβλήματα για αυτόν που ασκεί τηλεργασία. Πρέπει λοιπόν να νομοθετηθούν:
- Το δικαίωμα του εργαζόμενου να μην απαντά σε κανένα ηλεκτρονικό, ή άλλης μορφής μήνυμα μετά το δηλωμένο πέρας του ωραρίου του
- Δήλωση εκ των προτέρων της νόμιμης υπερωριακής απασχόλησης και χρήση απαραβίαστων συστημάτων καταγραφής και αυτόματης διακοπής της εργασίας στους υπολογιστές των εργαζομένων που θα καταγράφουν κάθε επέκταση ωραρίου (δαπάνη εταιρείας)
- Κατάθεση στο ΕΡΓΑΝΗ του ωραρίου εργασίας για χρονικό ορίζοντα τουλάχιστον 15 ημερών.
- Αναβάθμιση του ΣΕΠΕ
Προυπόθεση για την ορθή εφαρμογή όλων των παραπάνω αλλά και άλλων διατάξεων είναι η σωστή και αναβαθμισμένη λειτουργία του ΣΕΠΕ, το πληροφοριακό σύστημα του οποίου, μπορεί να παίξει πολύ σημαντικό ρόλο στο σημείο αυτό.
Το βασικότερο όλων είναι όπως και γενικότερα η ουσιαστική ενίσχυση και αναβάθμιση του ΣΕΠΕ στον εποπτικό του ρόλο με εξειδικευμένο προσωπικό και προγράμματα άμεσης ηλεκτρονικής διερεύνησης του εργασιακού καθεστώτος στις ελεγχόμενες επιχειρήσεις.
Δυστυχώς η εμπειρία από την πολιτική πρακτική αυτής της κυβέρνησης σε σχέση με το ΣΕΠΕ δεν μας γεμίζει αισιοδοξία για το αποτέλεσμα, όμως ήταν, είναι και θα παραμείνει το μοναδικό εργαλείο εποπτείας και ελέγχου της παραβατικότητας τόσο γενικότερα όσο και για την άσκηση των εργασιακών δικαιωμάτων στην τηλεργασία.
- Αντιμετώπιση του φαινομένου αποκοπής του εργαζόμενου από το εργασιακό του περιβάλλον.
Η τελευταία πτυχη που θα αναφέρω σε αυτήν την παρέμβαση είναι οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν από την απομόνωση και την αποκοπή του εργαζόμενου από το εργασιακό του περιβάλλον.Η τηλεργασία δεν μπορεί να είναι μόνιμο μέτρο άσκησης εργασίας, η εναλλαγή είναι μιά σοβαρή παράμετρος, η κατοχύρωση της απρόσκοπτης επικοινωνίας με τους λοιπούς συναδέλφους σε τακτά διαστήματα καθώς και με το σωματείο, η συμμετοχή και αυτών των τηλεργαζόμενων σε εταιρικές συσκέψεις είτε μέσω διαδικτύου είτε δια ζώσης, επίσης.
Τελειώνοντας υπάρχουν μιά σειρά από άλλα πρόσθετα θέματα που πρέπει να ρυθμιστούν νομοθετικά με κεντρικό γνώμονα την προστασία του εργαζόμενου που ασκεί τηλεργασία.
Η κουβέντα μόλις τώρα αρχίζει, η κυβέρνηση την αποφεύγει, γιατί σε ένα αρρύθμιστο περιβάλλον ο εργαζόμενος πάντα, ως ο αδύναμος κρίκος είναι αποδυναμωμένος και απροστάτευτος.
Για αυτό είναι πολύ σημαντικό να γίνονται τέτοιες εκδηλώσεις, όπως η σημερινή.
Ελπίζω και εύχομαι να αποτελέσει την αφορμή να ξεκινήσει να ενεργοποιείται και το συνδικαλιστικό κίνημα, εμείς θα είμαστε έτσι και αλλιώς εκεί.
Πάντα μαζί με τους εργαζόμενους.
Ιλεάνα Σακκά
Μέλος Γραμματείας Τμ. Φεμινιστικής Πολιτικής/Φύλου ΣΥ.ΡΙΖ.Α.-Προοδευτική Συμμαχία
Η είσοδος στην ψηφιακή εποχή επέφερε την εκτεταμένη χρήση των νέων τεχνολογιών σε μια σειρά δραστηριότητες είτε στην σφαίρα της οικονομίας είτε στην κοινωνική ζωή.
Η εμφάνιση του covid 19 και η εξέλιξή του σε πανδημία σε παγκόσμιο επίπεδο έκανε ακόμα πιο επιτακτική την χρήση των νέων τεχνολογιών για την προστασία του πληθυσμού από την μετάδοση του ιού.
Αυτή η εξέλιξη αφορά και τον χώρο της εργασίας, όπου με καταιγιστικό ρυθμό επεκτείνεται η μορφή της τηλεργασίας, χωρίς όρους και όρια.
Η απόφαση της κυβέρνησης να προχωρήσει στην ανατροπή και την αναδιατύπωση εργατικής και ασφαλιστικής νομοθεσίας, που ήταν κατάκτηση των εργαζομένων και του κινήματος μετά την μεταπολίτευση, η απουσία δράσης ισχυρού συνδικαλιστικού κινήματος, η απόφαση συρρίκνωσης των αρμοδιοτήτων του ΣΕΠΕ, δημιουργεί ασφυκτικά πλαίσια για όρους και κανόνες για την παροχή τηλεργασίας.
Πόσο μάλλον που η ΠΝΠ έχει αναστείλει στην πράξη το άρθρο 2 στο προσάρτημα της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας του 2006-2007.
Οι συνθήκες τις οποίες βιώνουμε με την κυβερνητική πολιτική σ’ όλα τα επίπεδα και την εκ βάθρων ανατροπή της υπάρχουσας νομοθεσίας, δήθεν ως παρωχημένης, υποχρεώνει την Αριστερά σε μία στιβαρή στάση για την υπεράσπιση της υγείας, των εργασιακών και ασφαλιστικών δικαιωμάτων των εργαζομένων.
Όσο διαρκεί η πανδημία, για να εφαρμοστεί η τηλεργασία, πρέπει να απαιτείται συμφωνία εργοδοσίας και σωματείου με την συμβολή του γιατρού εργασίας για το ποιος/ποια εργαζόμενος/ -η είναι ικανός/-ή για τηλεργασία ( δεν νομίζω ότι όλοι/όλες οι άνθρωποι με αναπηρία έχουν την δυνατότητα τηλεργασίας με τη μορφή που γνωρίζουμε).
Εξ άλλου τηλεργασία σημαίνει εργασία εκ του μακρόθεν (μακριά από την έδρα της επιχείρησης) και όχι εργασία στο σπίτι.
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την υγεία και ασφάλεια στην εργασία, διακεκριμένοι επιστήμονες επισημαίνουν τις επιπτώσεις στην ψυχική και σωματική υγεία των εργαζομένων από αυτή την μορφή εργασίας.
Όταν στις δημόσιες υπηρεσίες και στις ιδιωτικές επιχειρήσεις υπάρχει ελλιπής εφαρμογή της νομοθεσίας για την διασφάλιση της υγείας των εργαζομένων και απουσία εκτίμησης επαγγελματικού κινδύνου, που εμπίπτουν στην υποχρέωση της εργοδοσίας, πώς στην εκ του μακρόθεν εργασία θα υποχρεωθεί να εφαρμόσει τα απαραίτητα για την διασφάλιση των εργαζομένων?
Πως θα διασφαλισθεί η εργονομία της θέσης εργασίας, για να μην προκληθούν μυοσκελετικά προβλήματα, διάφορες άλλες επαγγελματικές ασθένειες και ψυχοσωματικά προβλήματα από την αποξένωση και την κατά μόνας εργασία?
Το σπίτι είναι η οικογενειακή εστία που συγκεντρώνεται η οικογένεια, που αναπτύσσονται κοινωνικές σχέσεις, που ξεκουράζεται ο/η εργαζόμενος/η μετά από ένα κοπιαστικό ωράριο.
Γιατί πρέπει να μετατρέψουμε την οικογενειακή εστία σε εργασιακό χώρο και να μην αναζητηθούν διαφορετικές λύσεις.
Από πού προκύπτει ότι τηλεργασία σημαίνει δουλειά στο σπίτι?
Η εκτεταμένη εφαρμογή της τηλεργασίας κατά την διάρκεια της καραντίνας είναι μία αναγκαστική λύση, ενέχει όμως και ένα μεγάλο κίνδυνο, κυρίως για τις εργαζόμενες γυναίκες. Παρότι διανύουμε τον 21ο αιώνα η γυναίκα συνεχίζει να έχει πολλαπλά καθήκοντα, αυτά της εργασίας και αυτάς της απλήρωτης εργασίας στο σπίτι. Δεν είναι διακριτά τα όρια μεταξύ εργασίας και ανάπαυσης, προκαλείται πρόσθετη κόπωση, η οποία προέρχεται από την ανάγκη να συνδυαστεί η εργασία με άλλες δραστηριότητες φροντίδας στο σπίτι – οικιακές δουλειές, παιδιά, φροντίδα ηλικιωμένων. Δημιουργείται κίνδυνος για τα μειωμένα ωράρια μητέρων και τις γονικές άδειες. Ελλείπει η κατάλληλη υποδομή, ώστε να τηρούνται οι κανόνες υγείας και ασφάλειας στην εργασία για αποφυγή μυοσκελετικών παθήσεων, όρασης, στρές, κλπ. Δεν μπορεί να υπάρξει εκτίμηση επαγγελματικού κινδύνου στο σπίτι.
Η τηλεργασία δεν δύναται να θεωρείται επωφελής για το περιβάλλον από την μείωση των μετακινήσεων των εργαζομένων μόνο, γιατί τότε πρέπει να αναλογισθούμε το αρνητικό αποτύπωμα για το περιβάλλον από την απόσυρση ηλεκτρονικών υπολογιστών, εκτυπωτών, μελανιού και τις απέραντες χωματερές ηλεκτρονικών σκουπιδιών σε τρίτες αναπτυσσόμενες η υποανάπτυκτες χώρες και την απασχόληση παιδιών για την διαλογή υλικών με τις όποιες αρνητικές επιπτώσεις για την υγεία τους, την ανάπτυξη τους, ακόμα και την ζωή τους.
Όταν και οπόταν απαλλαγεί ο πλανήτης από την πανδημία και επειδή η Αριστερά δεν μπορεί να αρνηθεί την εφαρμογή των νέων τεχνολογιών, πρέπει η περαιτέρω ψηφιακή ανάπτυξη και η χρήση τους να υπηρετούν τον/την άνθρωπο, να λειτουργούν σε όφελός του/της και όχι την εργοδοσία για την πλήρη ανατροπή των μέχρι σήμερα εργασιακών σχέσεων που αποτελεί σχέδιο των νεοφιλελεύθερων πολιτικών.
Να προταθεί από την Αριστερά και τα συνδικάτα εργασία 4ημερών με 7ωρη απασχόληση, για να αντιμετωπισθεί και η ανεργία(ήδη στη Ν. Ζηλανδία κάποιες πολυεθνικές εφάρμοσαν το μέτρο και αποδείχθηκε θετικό για εργαζόμενους/-ες και την εργοδοσία).
Εν τω μεταξύ είναι απαραίτητο να καλυφθεί το νομικό κενό για την τηλεργασία, να υπάρξει νέα Εθνική Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας που θα περιέχει διασαφηνισμένους όρους και προϋποθέσεις και στη συνέχεια κλαδικές Συλλογικές Συμβάσεις Εργασίας με αντίστοιχο περιεχόμενο.
Και βέβαια η Αριστερά πρέπει να ασχοληθεί σοβαρά με την έκταση των ψηφιακών εφαρμογών, την τεχνητή νοημοσύνη, την υποκατάσταση ανθρώπινων λειτουργιών από εφαρμογές ρομποτικής και την εξέλιξη της ανθρώπινης παρουσίας στον πλανήτη σε σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη και τα ρομπότ.
Γιατί πέραν των εργασιακών σχέσεων αναδεικνύονται και μια σειρά ηθικά διλήμματα που χρειάζονται απαντήσεις.
Παρακολουθήστε ολόκληρη την εκδήλωση:
