*Άρθρο του Κώστα Αρβανίτη Στο Νησί
Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από την 25η Νοέμβρη, μία ημέρα που μας υπενθυμίζει τον μακρύ και δύσκολο δρόμο προς την εξάλειψη της σεξιστικής βίας,τις κρατικές παραλείψεις, τη συλλογική ευθύνη αλλά και την ατομική αδιαφορία που αφήνει το φαινόμενο να διαιωνίζεται.
Για να μιλήσει κάποιος για την έμφυλη βία δεν φτάνει μια επετειακή δήλωση, δεν μπορούν να καλυφθούν όλες οιπτυχές της. Πολύ περισσότερο όταν η επικαιρότητα τις φέρνει διαρκώς στο προσκήνιο. Η έμφυλη βία είναι πολυεπίπεδη, και κάθε περιστατικό μπορεί να έχει διαφορετική μορφή, ένταση ή συχνότητα, όλα όμως έχουν έναν κοινό παρονομαστή: τη στοχοποίηση της γυναίκας εξαιτίας της ίδιας της γυναικείας φύσης της.
Τα πατριαρχικά κατάλοιπα περί ανδρικής ανωτερότητας, η πεποίθηση που θέλει τη γυναίκα κτήμα και τον άντρα να έχει αξιώσεις πάνω στο σώμα της είναι που οπλίζουν το χέρι του κακοποιητή, του βιαστή, του γυναικοκτόνου• του διαδικτυακού χρήστη που θα διαρρεύσει γυμνές φωτογραφίες γυναικών, στοχοποιώντας τη σεξουαλικότητά τους, εκδικούμενος την ίδια τους την ύπαρξη.
Μια από αυτές τις πτυχές ανέδειξε και η σκοτεινή περίπτωση του «Chatpic», μιας ελληνικής ιστοσελίδας η οποία επιτρέπει στους χρήστες της να ανταλλάσσουν γυμνές φωτογραφίες γυναικών χωρίς τη συγκατάθεσή τους, οι οποίες, όπως προκύπτει και από τον τίτλο, προέρχονται κυρίως από προσωπικές – δηλαδή απόρρητες – συνομιλίες θύματος και θύτη.
Το ομολογουμένως μαζικό κύμα αντιδράσεων από τον προοδευτικό κόσμο, έφτασε μέχρι τη Βουλή, με πολιτική πρωτοβουλία του ΣΥΡΙΖΑ, και κατάφερε να «μπλοκάρει» την ελεύθερη πρόσβαση στη σελίδα αν και, σύμφωνα με πληροφορίες, η πρόσβαση είναι ακόμη δυνατή μέσω VPN. Ακόμη πιο νοσηρό από την ίδια την ύπαρξη της ιστοσελίδας, είναι το πλήθος που έσπευσε να τηνεπισκεφθεί, δημοσιεύοντας φωτογραφίες γυναικών χωρίς, φυσικά, τη συναίνεσή τους, ακόμη και συγγενικών τους προσώπων!
Η ύπαρξη αυτής της ιστοσελίδας – και άλλων, παρομοίων – δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου της εκδικητικής, σεξιστικής βίας. Γιατί τα πατριαρχικά κατάλοιπα βρίσκουν ξανά εύφορο έδαφος, στην εποχή που τα θύματα βιασμού και γυναικοκτονιών κατηγορούνται ακόμη και μετά θάνατον ότι έλαβαν ό,τι τους άξιζε γιατί προκαλούσαν, που οι καταγγελίες για έμφυλη βία «αποδομούνται» ως δήθεν υπερβολικές φωνασκίες «φεμιναζί», που το ίδιο το φεμινιστικό κίνημα δαιμονοποιείται, συγκρίνεται με την ναζιστική ιδεολογία και δέχεται συντονισμένη επίθεση που εκτείνεται από γραφικούς μισογύνηδες του πληκτρολογίου μέχρι βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος.
Γιατί οι γυναίκες εξακολουθούν να παλεύουν να αποδείξουν τα αυτονόητα, βρίσκοντας απέναντί τους βαθιά ριζωμένες πατριαρχικές νόρμες, συχνά ακόμη και στο προοδευτικό κομμάτι της κοινωνίας.
Victim blaming, ή αλλιώς «ενοχοποίηση του θύματος»
Οι γυναίκες έρχονται αντιμέτωπες με κοινωνικά στερεότυπα που θέλουν το θύμα της έμφυλης βίας υπαίτιο για ό,τι του συμβεί, ένοχο. Γιατί μίλησε,γιατί ενόχλησε, γιατί προκάλεσε με την εμφάνιση και το ντύσιμό της. Γιατί έστειλε προσωπικές φωτογραφίες σε έναν άνθρωπο που θεωρούσε της εμπιστοσύνης της.
Η ενοχοποίηση της γυναίκας δεν σταματά στη σωματική βία.
Μια γυναίκα ενοχοποιείται γιατί είναι «όμορφη» ή «άσχημη», «επαγγελματικά επιτυχημένη» ή «αφοσιωμένη στην οικογένειά της», γιατί «έμεινε έγκυος εκτός γάμου και το κράτησε», γιατί «έμεινε έγκυος και αποφάσισε να προχωρήσει σε άμβλωση», γιατί «μεγαλώνει το παιδί της σε μονογονεϊκή οικογένεια». Γιατί δέχθηκε να μοιραστεί προσωπικές της φωτογραφίες, ή γιατί το αρνήθηκε. Γιατί «δεν χώρισε τον σύζυγοπου την κακοποιεί» ή γιατί«διέλυσε την οικογένειά της για ένα χαστούκι».
Το victim blaming είναι ωδή στον μισογυνισμό και ενοχοποιεί τη γυναίκα που τόλμησε να αποκλίνει μισό βήμα από τα όρια που της επέβαλε η πατριαρχία.
ΜΜΕ: Πλυντήριο γυναικοκτονιών και έμφυλης βίας
«Τη σκότωσε γιατί την αγαπούσε».«Έγκλημα πάθους». «Οικογενειακή τραγωδία». Η είδηση της γυναικοκτονίας παρουσιάζεται με εστίαση στην αφορμή, ενώ σχεδόνπάντα βρίσκεται κάποιος καλοπροαίρετος γείτονας που θα πει ότι ο δράστης ήταν ήσυχος άνθρωπος, δεν είχε δώσει δικαιώματα, «κάτι πρέπει να συνέβη». Η γυναικοκτονία όμως δεν είναι «οικογενειακή τραγωδία» και δε νοείται να παρουσιάζεται ως τέτοια.
Η κουλτούρα του βιασμού στην οθόνη σας
Δυστυχώς, πολύ συχνά τα ΜΜΕ λειτουργούν ως αρωγοί στην προώθηση της κουλτούρας του βιασμού. Με μονόπλευρα, επιφανειακά ρεπορτάζ που υπονομεύουν τη σοβαρότητα των καταγγελιών για βιασμό.Με κίτρινα ρεπορτάζ για γυμνές φωτογραφίες και εκδικητική πορνογραφία που αφορά «διασημότητες»να σχολιάζονται από τηλεοπτικούς ανθυπο-celebrities ανάλαφρα, ανέμελα, ως gossip, τη στιγμή που οποιαδήποτε τέτοια διαρροή χωρίς συγκατάθεση συνιστά ποινικό αδίκημα, αισχρή μορφή σεξιστικής βίας σε βάρος των θυμάτων. Με ριάλιτι που θέλουν τις γυναίκες επίδοξες νύφες, πρόθυμα μέλη ενός «χαρεμιού» για μια ευκαιρία να εκπληρώσουν τον «σκοπό» τους.
Με φαινόμενα «BigBrother», με «λεβέντες» να αναφέρονται ξεδιάντροπα στις γυναίκες ως «δοχεία», αναγκασμένες να υποταχθούν στις σεξουαλικές επιθυμίες του άντρα, ενώ σε αντίθετη περίπτωση «πέφτει βίασμα».
Ελλάδα: επιτελική αδιαφορία για ζητήματα φύλου
Στην Ελλάδα, εν μέσω του πρώτου lockdown είδαμε 400% αύξηση των κλήσεων στην γραμμή SOS 15900, ενώ τα ποσοστά έμφυλης βίας εκείνη την περίοδο αυξήθηκαν κατά 20%. Απαριθμούμε 12 γυναικοκτονίες μόνο τον τελευταίο χρόνο, ενώ από έρευνα της ActionΑid προκύπτει ότι 9 στις 10 γυναίκες έχουν υποστεί σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο της εργασίας τους.
Την ίδια στιγμή, έχουμε μια κυβέρνηση στην οποία η γυναικεία εκπροσώπηση τον Ιούλιο του 2019 μετριόταν κυριολεκτικά στα δάχτυλα του ενός χεριού, με τον Κυριάκο Μητσοτάκη να διατείνεται σε διεθνή μέσα ότι δε βρέθηκαν γυναίκες πρόθυμες να αναλάβουν υπουργική θέση. Έναν πρωθυπουργό που δηλώνει πως οι δουλειές του σπιτιού είναι γυναικεία υπόθεση. Υπουργούς και βουλευτές του κυβερνώντος κόμματος που αμφισβητούν την αναγκαιότητα των ασφαλών αμβλώσεων και βάλλουν ανοιχτά κατά του φεμινισμού.
Η Γενική Γραμματεία Ισότητας των Φύλων μεταφέρθηκε άρον άρον στο Υπουργείο Εργασίας, σε μια κίνηση που πετσοκόβει τον ρόλο της, ενώ αργότερα μετονομάστηκε σε «Γενική Γραμματεία Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων», αλλοιώνοντας το αντικείμενό της αλλά πάντα θυμίζοντάς μας τον βαθύ συντηρητισμό πίσω από την άποψη της κυβέρνησης για τον «πρέποντα» ρόλο της γυναίκας. Προωθώντας, φερ’ειπείν, ως φεμινιστικό πρότυπο την…Θάτσερ. Την Θάτσερ, που θεωρούσε τον φεμινισμό δηλητήριο, που τίποτα στις πολιτικές της δεν ήταν ουσιαστικά χειραφετητικό, τίποτα δεν ενίσχυσε τη γυναικεία ανεξαρτησία ως αυτόνομο στόχο. Που επιτηδευμένα μπόλιαζε τη δημόσια παρουσία της με συντηρητικότατες εικόνες από τους παραδοσιακούς ρόλους που επιφύλασσε και συνεχίζει να επιφυλάσσει η καπιταλιστική πατριαρχική κοινωνία για τις γυναίκες.Ε, όχι και πρότυπο για την Ισότητα των Φύλων η Θάτσερ…
Μιλάμε για πολιτικές επιλογές, για τη διαχρονική ιδεοληψία της Δεξιάς που είναι ικανοποιημένη με τη γυναίκα δέσμια των πατριαρχικά δοσμένων κοινωνικών της ρόλων. Για πολιτικές που τρέφουν τα στερεότυπα που πυροδοτούν την έμφυλη βία.
Αστυνομία: ένα ακόμη εμπόδιο
Ενώ η Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης μιλά καθαρά για κατάλληλη εκπαίδευση – μεταξύ άλλων – των σωμάτων ασφαλείας ώστε το θύμα να ενθαρρύνεται να καταγγείλει φαινόμενα βίας, ολοένα και πληθαίνουν οι καταγγελίες για ντροπιαστικές συμπεριφορές αστυνομικών που έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τον δεδηλωμένο ρόλο τους περί προστασίας του πολίτη, ωθώντας με την συμπεριφορά τους τα θύματα σε ακόμη βαθύτερη σιωπή. Ενδεικτική είναι η καταγγελία του κέντρου «Διοτίμα» ότι σε συγκεκριμένο Α.Τ. έδιωξαν θύμα ενδοοικογενειακής βίας αρνούμενοι να καταγράψουν τη μήνυση, με πρόσχημα τον κορωνοϊό.
Μάλιστα, ρεπορτάζ του France24 για την Ελλάδα μιλά για victim blaming από την αστυνομία, καθώς σε πολλές περιπτώσεις καταγγελιών για έμφυλη και ενδοοικογενειακή βία, η απάντηση της αστυνομίας ήταν αποτρεπτική και κινούνταν στη σφαίρα της ενοχοποίησης του θύματος.
Δίπλα σετέτοιες πρακτικές έρχεται να προστεθεί η εκτεταμένη βία και αυθαιρεσία της αστυνομίας απέναντι στις γυναίκες. Μόνο τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, έχουμε πλήθος καταγγελίες για σύλληψη γυναικών που αντέδρασαν σε υβριστικές και σεξιστικές αναφορές σωμάτων ασφαλείας και εξευτελιστική μεταχείριση με την απειλή της σύλληψηςκαι κατά τη διάρκεια της κράτησης. Ανήμερα, δε, της 25ης Νοεμβρίου, λίγες ώρες μετά την ανακοίνωσή της ότι «Έχεις φωνή, είμαστε δίπλα σου», η αστυνομία συνέλαβε τις λιγοστές φεμινίστριες που διαδήλωσαν κατά της έμφυλης βίας, συμβολικά και τηρώντας όλα τα μέτρα προστασίας.
Ευρώπη: μακρύς ο δρόμος, αργά τα βήματα
Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ., κατά τη διάρκεια του πρώτου κύματος της πανδημίας, οι κλήσεις για καταγγελία ενδοοικογενειακής βίας αυξήθηκαν κατά 60% στην Ευρώπη.
Εν γένει, το ένα τρίτο των γυναικών στην ΕΕ έχουν βιώσει σωματική ή/και σεξουαλική βία, από την ηλικία των 15. Το 35% των γυναικών στην ΕΕ έχουν βιώσει ψυχολογική βία από νυν ή πρώην συντρόφους, ενώ περίπου 50 γυναίκες χάνουν κάθε βδομάδα τη ζωή τους, θύματα ενδοοικογενειακής βίας.
Τα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ έχουν συμμορφωθεί στα ψηφίσματα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και προχωρούν στην σταδιακή εφαρμογή της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης με νομοθετικές παρεμβάσεις για την καταπολέμηση της έμφυλης βίας. Όμως, υπάρχουν 6 κράτη μέλη(Ουγγαρία, Λιθουανία, Λετονία, Βουλγαρία, Τσεχία και Σλοβακία)που δεν έχουν προχωρήσει ακόμη στην εφαρμογή της. Και, φυσικά, η Πολωνία, πουθέλει να αποχωρήσει!
Πολωνία: μία σκοτεινή κηλίδα στην πρόοδο της Ένωσης
Η ακραία συντηρητική κυβέρνηση της Πολωνίας μας απασχολεί κάθε λίγο και λιγάκι με δυσάρεστες πολιτικές «εκπλήξεις», που την απομακρύνουν όλο και περισσότερο από τις ευρωπαϊκές αρχές κι αξίες. Εμμονικά αντί -ΛΟΑΤΚΙ, εμμονικά εναντίον της προστασίας των γυναικείων δικαιωμάτων, το καλοκαίρι ανακοίνωσε την πρόθεσή της να αποχωρήσει από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, ενώ εν μέσω πανδημίας προσπάθησε να περάσει ένα από τα πιο αναχρονιστικά νομοσχέδια που έχουν κατατεθεί ποτέ σε ευρωπαϊκή χώρα: αυτό της απαγόρευσης των αμβλώσεων.
Η προσπάθεια αυτή, για την οποία πολλοί ευρωβουλευτές του προοδευτικού τόξου την καταγγείλαμε από τον Μάρτιο κιόλας, και η οποία ευτυχώς ηττήθηκε μπροστά στο μαζικότατο κύμα αντιδράσεων στη χώρα και την πανευρωπαϊκή καταδίκη, δεν είναι τίποτα λιγότερο από προσπάθεια περιορισμού της γυναικείας αυτοδιάθεσης και αποκλεισμού τους από ασφαλείς αμβλώσεις.Και αυτό είναι βία.
Όλα αυτά κι άλλα τόσα είναι που δεν χωρούν σε μια επετειακού χαρακτήρα δήλωση ή δράση. Ο αγώνας κατά της έμφυλης βίας δεν μπορεί παρά να είναι καθημερινός και αμείωτος. Ένας αγώνας πολιτικός, αλλά και προσωπικός, στη δουλειά, στο Σωματείο, στην παρέα, στην οικογένεια, στην Ευρωβουλή, παντού. Ένας αγώνας για να γίνουμε όλοι καλύτεροι, και να φτιάξουμε έναν κόσμο με λιγότερη έμφυλη βία.
Παντού, όλοι μαζί, για καθε μία χωριστά.
