Ο αρχαιολογικός χώρος, ο οποίος αποκαλύφθηκε κατά την κατασκευή του σταθμού «Βενιζέλου» του Μετρό Θεσσαλονίκης, χρονολογείται από τον 4ο έως τον 9ο αιώνα μ.Χ., συνδέεται με τα 15 μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO που βρίσκονται στην πόλη και είναι εξαιρετικής σημασίας[1]. Η ελληνική κυβέρνηση, ωστόσο, σχεδιάζει να αποσυναρμολογήσει αυτό το συγκρότημα μνημείων (1.500 m²), να αποθηκεύσει τα συστατικά του μέρη και, μετά την ολοκλήρωση του σταθμού, να τα μεταφέρει πίσω και να το ανακατασκευάσει. Με τη συγκεκριμένη επιλογή, στην οποία αντιτάσσεται συλλήβδην η επιστημονική κοινότητα[2], θα καταστραφεί η ακεραιότητα και η αυθεντικότητα των αρχαιοτήτων (βασικές αρχές της σύμβασης της UNESCO για την παγκόσμια κληρονομιά του 1972[3]). Υπάρχει, εντούτοις, μια περισσότερο αποδοτική από άποψη χρόνου και κόστους τεχνική επιλογή, την οποία υποστηρίζουν σθεναρά η κοινωνία των πολιτών και η επιστημονική κοινότητα[4], η οποία συνίσταται στηνεκσκαφήκαι κατασκευή του σταθμού κάτω από τα αρχαιολογικά στρώματα και στηνδιατήρηση του σημαντικού αυτού αρχαιολογικού συμπλέγματος άθικτου επιτόπου[5].
1.Είναι ενήμερη η Επιτροπή για τις εκκλήσεις των ειδικών και της κοινωνίας των πολιτών;
2.Πώς θα παρέμβει για την διατήρηση των αρχαιοτήτων του εξαιρετικού αυτού αρχαιολογικού χώρου επιτόπου, μεριμνώντας ταυτόχρονα για την απαραίτητη ανάπτυξη των μεταφορικών υποδομών;
3.Μπορεί να επιβεβαιώσει ότι τέλος Φεβρουαρίου 2025 λήγει η προθεσμία που έχει θέσει η ΕΕ για να ολοκληρωθεί και να τεθεί σε λειτουργία το έργο και, δεδομένου ότι τα τελευταία δύο έτη το έργο βρίσκεται ουσιαστικά σε κατάσταση στασιμότητας, θα εξέταζε το ενδεχόμενο παράτασης της προθεσμίας;
[1] https://www.icomos.org/en/get-involved/inform-us/heritage-alert/current-alerts/86769-heritage-alert-in-situ-preservation-of-antiquities-at-the-venizelos-metro-station-in-thessaloniki-greece
[2] https://www.europanostra.org/europa-nostra-board-call-for-thessaloniki-antiquities-to-be-preserved-in-situ/
[3] https://whc.unesco.org/archive/opguide12-en.pdf
[4] https://www.lefigaro.fr/culture/l-exceptionnelle-ville-byzantine-decouverte-sous-le-sol-de-thessalonique-est-menacee-de-destruction-20210623
[5] http://www.sea.org.gr/details.php?id=1190
Απάντηση της κ. Gabriel εξ ονόματος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί ότι η διαφύλαξη όλων των μορφών πολιτιστικής κληρονομιάς, συμπεριλαμβανομένης της αρχαιολογικής κληρονομιάς της Θεσσαλονίκης, είναι υψίστης σημασίας. Η Επιτροπή είναι ενήμερη για το αρχαιολογικό σύμπλεγμα που αποκαλύφθηκε κατά τη διάρκεια των εργασιών στον σταθμό Βενιζέλου του μετρό και συμφωνεί πλήρως ότι η αρχαιολογική κληρονομιά της Ευρώπης αποτελεί πεπερασμένο και μη ανανεώσιμο πόρο, ο οποίος θα πρέπει να προστατευτεί. Η Επιτροπή παρακολουθεί εκ του σύνεγγυς το έργο του μετρό, συμπεριλαμβανομένων των προσπαθειών των ελληνικών αρχών για τη διατήρηση του χώρου και των τεχνουργημάτων, οι οποίες συγχρηματοδοτούνται από το έργο υποδομής.
Σύμφωνα με το άρθρο 167 της Συνθήκης για τη λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης[1], η δράση της ΕΕ περιορίζεται στην ενθάρρυνση της συνεργασίας μεταξύ κρατών μελών και στην υποστήριξη και συμπλήρωση της δράσης τους, μεταξύ άλλων, με σκοπό τη διατήρηση και προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς ευρωπαϊκής σημασίας. Ως εκ τούτου, η διατήρηση, η προστασία, η συντήρηση και η αποκατάσταση αρχαιολογικών δομών και τεχνουργημάτων αποτελούν πρωτίστως εθνική αρμοδιότητα και η Επιτροπή δεν μπορεί να παρέμβει άμεσα. Η προσωρινή απομάκρυνση αρχαιοτήτων, η αποκατάστασή τους και η διατήρησή τους στον τόπο που ανακαλύφθηκαν δεν είναι κάτι ασυνήθιστο. Ωστόσο, πρέπει να τηρούνται όλες οι σχετικές ισχύουσες νομοθετικές διατάξεις της ΕΕ και οι εθνικοί κανόνες, ιδίως όσον αφορά την αρχαιολογική προστασία.
Η προθεσμία για την πραγματοποίηση από τον δικαιούχο και την πληρωμή των δαπανών που σχετίζονται με το έργο του μετρό Θεσσαλονίκης, ώστε να μπορέσουν να επωφεληθούν από τη συγχρηματοδότηση της ΕΕ, είναι η 31η Δεκεμβρίου 2023. Η Επιτροπή ελπίζει να δοθεί γρήγορα λύση στα αρχαιολογικά ζητήματα γύρω από τον σταθμό Βενιζέλου, καθώς οι καθυστερήσεις εμποδίζουν την υλοποίηση ενός έργου που θα συμβάλει σημαντικά στο να καταστούν πιο πράσινες οι μεταφορές στη Θεσσαλονίκη.
[1] https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/?uri=CELEX%3A12008E167
