Η στέγαση είναι δικαίωμα, όχι πολυτέλεια – άρθρο στο tvxs.gr
Η πρόσβαση στη στέγαση αποτελεί θεμελιώδες κοινωνικό δικαίωμα, κατοχυρωμένο στον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη και στον Ευρωπαϊκό Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων.
Παρ’ όλα αυτά, στην Ευρώπη του 2025, πάνω από 1,3 εκατομμύρια άνθρωποι είναι άστεγοι, ενώ περισσότερο από το 10% του αστικού πληθυσμού ξοδεύει πάνω από 40% του εισοδήματός του για να καλύψει τις στεγαστικές του ανάγκες.
Επιπλέον, 11% των Ευρωπαίων δεν μπορούν να θερμάνουν επαρκώς το σπίτι τους και 17% ζουν στριμωγμένοι σε σπίτια υπερπλήρη, χωρίς τα ελάχιστα επίπεδα αξιοπρέπειας.
Σε πολλές ευρωπαϊκές πόλεις –και ιδιαίτερα στην Ελλάδα– οι πολίτες, και ιδίως οι νέοι, σηκώνουν δυσανάλογο βάρος. Η εκρηκτική άνοδος των τιμών ενοικίων, το αυξημένο ενεργειακό κόστος, η ανεξέλεγκτη εξάπλωση της βραχυχρόνιας μίσθωσης και η αστεγία αποτελούν βασικά χαρακτηριστικά της στεγαστικής κρίσης που βιώνουν οι Ευρωπαίοι.
Την ίδια ώρα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιλέγει να διοχετεύσει 800 δισ. ευρώ στο πρόγραμμα ReArm Europe απομακρύνοντας κοινοτικούς πόρους από τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές πολιτικές.
Οφείλουμε, λοιπόν, να χτίσουμε ένα περιβάλλον στεγαστικής ευημερίας, να νομοθετήσουμε για την εξάλειψη της αστεγίας και να προστατεύσουμε τους πολίτες από στεγαστική επισφάλεια.
Δεσμεύσεις χωρίς βάθος
Το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για την εξάλειψη της αστεγίας έως το 2030 καλεί τις χώρες μέλη να δημιουργήσουν εθνικές στρατηγικές, να αποποινικοποιήσουν την αστεγία και να αξιοποιήσουν όλα τα διαθέσιμα εργαλεία της ΕΕ. Αποτελεί σημαντικό ορόσημο, ωστόσο, η εφαρμογή του απαιτεί ουσιαστικές δημόσιες πολιτικές.
Απαντώντας στο ψήφισμα αυτό, η ελληνική κυβέρνηση της ΝΔ δεσμεύτηκε να έχει εξαλείψει την αστεγία μέχρι το 2030, χωρίς όμως συνολική στρατηγική ή σχέδιο κοινωνικής κατοικίας.
Αντί για δημόσιες ή κοινωνικές επενδύσεις στη στέγαση, επέλεξε να προωθήσει προγράμματα δανειοδότησης τύπου «Σπίτι μου 1, 2, 3». Πρόκειται για σχέδια που μεταθέτουν την ευθύνη του κράτους στις πλάτες των πολιτών, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να δανειστούν από τις τράπεζες, με την υποστήριξη κρατικών εγγυήσεων.
Στην ουσία, το κράτος χρηματοδοτεί τους τραπεζίτες, ενώ οι πολίτες χρεώνονται για να αποκτήσουν στέγη που δεν θα τους ανήκει άμεσα, και θα τους δεσμεύει οικονομικά για δεκαετίες.
Αυτή η προσέγγιση όχι μόνο δεν αντιμετωπίζει τη ρίζα του προβλήματος, αλλά ενισχύει περαιτέρω τη στεγαστική επισφάλεια και στηρίζει τους ιδιώτες τραπεζίτες, οδηγώντας και πάλι τους πολίτες σε εξάρτηση από το τραπεζικό σύστημα, χωρίς να διασφαλίζει καθολική και ισότιμη πρόσβαση στη στέγη.
Υπάρχουν σημαντικά εργαλεία
Η αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης προϋποθέτει πολυπαραγοντική προσέγγιση και αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων ευρωπαϊκών εργαλείων. Πρώτο και βασικό βήμα είναι η διασφάλιση της καθολικής πρόσβασης σε αξιοπρεπείς συνθήκες στέγασης. Το κόστος της στέγασης δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το 25% του διαθέσιμου εισοδήματος ενός νοικοκυριού – ένας στόχος ρεαλιστικός και κοινωνικά αναγκαίος.
Το ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του 2021 για αξιοπρεπή και οικονομικά προσιτή στέγη, αποτελεί ένα σημαντικό εργαλείο για τη διαμόρφωση εθνικών πολιτικών. Περιλαμβάνει προτάσεις για επενδύσεις σε κοινωνική, δημόσια και ενεργειακά αποδοτική κατοικία – ένα πεδίο όπου η Ελλάδα όχι μόνο υστερεί, αλλά βρίσκεται ουσιαστικά στο μηδέν.
Επιπλέον, το νέο ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο για υπεύθυνες και διαφανείς βραχυχρόνιες μισθώσεις, το οποίο ψηφίσαμε στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Φεβρουάριο του 2024, αποτελεί σημαντικό βήμα για την αναχαίτιση της στεγαστικής εκτόπισης. Οι πλατφόρμες υποχρεούνται πλέον να κοινοποιούν δεδομένα στις τοπικές αρχές, ώστε να μειωθούν οι επιπτώσεις από την ανεξέλεγκτη αύξηση τουριστικών ενοικιαζόμενων και να προστατευτεί η διαθεσιμότητα προσιτής κατοικίας για τους κατοίκους.
Κι ένας άλλος δρόμος: Το νέο ευρωπαϊκό Μπάουχαους
Ένα ακόμη εργαλείο με τεράστιες δυνατότητες είναι το Νέο Ευρωπαϊκό Μπάουχαους. Πρόκειται για ένα διεπιστημονικό πρόγραμμα που στοχεύει στη βιώσιμη, αισθητικά αναβαθμισμένη και κοινωνικά δίκαιη ανακατασκευή του αστικού χώρου. Η Αριστερά στήριξε ενεργά την πρωτοβουλία αυτή και συμμετείχε ουσιαστικά στη διαμόρφωση της πολιτικής της, με τροπολογίες που εγκρίθηκαν στο σύνολό τους.
Είχα την τιμή να συμβάλω προσωπικά στη σύνταξή του, καταθέτοντας προτάσεις που ενίσχυσαν τον κοινωνικό προσανατολισμό του προγράμματος. Το Νέο Ευρωπαϊκό Μπάουχαους, στα χέρια προοδευτικών κυβερνήσεων, μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο για την αντιμετώπιση της αστεγίας, της στεγαστικής επισφάλειας, της ενεργειακής φτώχειας και των κοινωνικών ανισοτήτων.
Το πρόγραμμα αυτό μπορεί να αξιοποιηθεί για τη δημιουργία Τράπεζας Στέγης και Τράπεζας Κοινωνικής κατοικίας.
Στόχος είναι να αξιοποιηθεί το υπάρχον δημόσιο αλλά και ιδιωτικό αναξιοποίητο στεγαστικό απόθεμα – εκτιμάται πως υπάρχουν πάνω από 12 εκατομμύρια κενά κτίρια στην ΕΕ. Μέσα από την ανακαίνιση και την ενεργειακή αναβάθμιση αυτών των ακινήτων, μπορούν να διατεθούν για κοινωνική και δημόσια κατοικία.
Τα εργαλεία, λοιπόν, υπάρχουν για την αντιμετώπιση της στεγαστικής κρίσης. Εκείνο που λείπει είναι η πολιτική βούληση και η κοινωνική προτεραιότητα. Εδώ, η Αριστερά καλείται να καινοτομήσει ξανά. Να σταθεί δίπλα στους πολλούς, να υπερασπιστεί τα κοινωνικά δικαιώματα, να φέρει τεκμηριωμένες προτάσεις και να θέσει φραγμό στις λογικές κερδοσκοπίας και μονοπωλιακής εκμετάλλευσης.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο https://tvxs.gr/apopseis/arthra-gnomis/kostas-arvanitis-i-stegasi-einai-dikaioma-ochi-polyteleia/
